Viknaða virðingin fyri hjúnabandinum kostar samfelagnum

Tað besta fyri langtíðar støðufestið í einum samfelag er at hava sunnar familjur. Trygdin fyri sunnum familjum er sunn hjúnabond, og saman skapa hesar familjur eitt sunt samfelag. Ósunn hjúnabond skapa hinvegin ósunnar familjur, ið síðani skapa eitt ósunt samfelag. Tí má eitthvørt samfelag taka hjúnabandið í størsta álvara.[1]

Trygdin fyri sunnum familjum er sunn hjúnabond, og saman skapa hesar familjur eitt sunt samfelag.

Tíverri er tað ikki hetta, sum vit hava upplivað í vesturheiminum seinastu hálvu øldina. Í staðin hava vit sæð eitt alsamt vaksandi tal av hjúnaskilnaðum. Við allari virðing fyri teimum, ið hava valt hjúnaskilnað sum útveg úr einum truplum hjúnabandi, so er tað neyvan nakar, ið giftist við tí fyri eyga at skiljast aftur. Hjúnaskilnaður er úrslit av einum brostnum dreymi. Tí má hjúnaskilnaður sigast at vera neiligur í útgangsstøðinum. Og tey eru mong, bæði børn og vaksin, sum hava kent tungu avleiðingarnar av hjúnaskilnaði á egnum kroppi.

Vaksandi talið á hjúnaskilnaðum ber boð um, at familjurnar tíverri ikki hava tað gott.

Vaksandi talið á hjúnaskilnaðum ber boð um, at familjurnar tíverri ikki hava tað gott. Eisini vísir henda gongd, at týdningurin, sum hjúnabandið hevur, er alsamt minkandi í borgarans eygum. Sambært enska journalistinum og høvundanum Peter Hitchens eigur seksuella kollveltingin í 60’unum ein stóran leiklut í hesum. Í blogginum “So mikið fyri pápadagin – í einum landi, har faðirskapur er við at doyggja út” frá 2013 skrivar Hitchens soleiðis:

“Ein eldfim kjarna í kollveltingini var broytingin í lógini um hjúnaskilnað frá 1969. Henda broyting var væl dámd og varð móttikin sum vælvild mótvegis teimum, ið vóru fangað í kærleiksleysum hjúnabondum. Nú var nógv lættari at sleppa burtur úr einum truplum hjúnabandi enn at stríðast fyri at bjarga tí.

Tá hetta var vorðið vanligt, broyttist hjúnabandið við rúkandi ferð frá at vera eitt lívslangt lyfti til at vera eitt val um lívsstíl… Menn byrjaðu at hugsa, at hjúnabandið ikki var vert alt stríðið. Og p-bollin og frí fosturtøka (sum eisini hoyrdu til kollveltingina í 60’unum) gjørdu, at skundbrúdleyp (orsakað av at drongur hevði gjørt gentu við barn) ikki vóru neyðug longur.”

Hvørji eru so úrslitini av hesum í dag? Hitchens skrivar:

“45 ára langa stríðið, sum tjóðin hevur ført ímóti siðbundnu familjuni, hevur eydnast so væl, at næstan 50% av øllum 15 ára gomlum ikki longur búgva saman við báðum foreldrunum.”

Og Hitchens heldur fram:

“Kostnaðurin fyri faðirloysi er nú heili 49 mia. pund (490 mia. kr.) árliga. Hetta er hægri enn fíggjarætlanin fyri okkara verjupolitikk… Henda upphædd, sum í løtuni kostar hvørjum skattgjaldara 1.541 pund (15.410 kr.) árliga, veksur støðugt, og er hækkað við næstan einum fjórðingi síðani 2009.

Fýra av tíggju børnum, sum vaksa upp hjá mammuni – næstan 1,2 mió. – hava onki samband við pápan.

Familjumynstrið hevur týdning. Hagtøl vísa, at ung, sum koma úr brotnum heimum, eru í tvífalt so stórum vanda fyri at fáa atferðartrupulleikar í mun til tey, ið koma frá støðuføstum heimum. Tað er meiri sannlíkt, at hesi fyrru gerast tunglynt, fáa rúsevnis- ella rúsdrekkatrupulleikar, klára seg illa í skúlanum og enda við at liva í lutfalsligum fátækradømi.

Sannlíkindini fyri at gerast við barn sum tannáringur eru 7-8 ferðir hægri fyri gentur við fráverandi pápum (sambært gransking í USA og Ný Sælandi) í mun til tær, sum hava havt gott samband við pápan.

Hinvegin er sambandið millum hjúnaband og góða heilsu so sterkt, at ein gransking vísti, at heilsufyrimunirnir við at giftast vóru eins stórir sum at gevast við at roykja.”[2]

Her er sostatt greitt samband millum eina viknandi virðing fyri hjúnabandinum og vaksandi samfelagstrupulleikar av alskyns slagi. Ein slík gongd kostar tí samfelagnum ógvuliga nógv.

Her er sostatt greitt samband millum eina viknandi virðing fyri hjúnabandinum og vaksandi samfelagstrupulleikar av alskyns slagi. Ein slík gongd kostar tí samfelagnum ógvuliga nógv. Ikki bert í krónum og oyrum, men fyrst og fremst menniskjansliga. Og her tosa vit ikki bert um eitt, men fleiri ættarlið, sum koma at kenna sviðan av hesum.[3]

Í Bretlandi er framtíðin sostatt í upploysn, tí at hjúnabandið er í upploysn. Havast skal í huga, at so ring var støðan, áðrenn hjúnabandslógin í Bretlandi varð broytt til at fevna um annað enn mann og konu. Við broytingini viknar virðingin fyri hjúnabandinum enn meira, og tað fær upp aftur aðrar og meiri umfatandi samfelagsligar avleiðingar.[4]

Støðan í Bretlandi átti at verið eitt ávarandi fyridømi fyri okkum.

Gongdin tykist vera tann sama í Føroyum. Hjúnaskilnaðirnir seinastu 10 árini eru hægri enn nakrantíð áður. Og nú er ætlanin eisini at broyta hjúnabandslógina. Men støðan í Bretlandi átti at verið eitt ávarandi fyridømi fyri okkum.

[1] http://www.thepublicdiscourse.com/2014/05/13108/.

[2] http://hitchensblog.mailonsunday.co.uk/2013/06/so-much-for-fathers-day-in-a-country-where-fatherhood-is-dying-out.html (mín týðing).

[3] http://www.centreforsocialjustice.org.uk/UserStorage/pdf/Pdf%20reports/CSJ_Fractured_Families_Report_WEB_13.06.13.pdf.

[4] http://www.thepublicdiscourse.com/2014/01/11880/.

Samkyndur: Hjúnabandslógin diskriminerar ikki

Paddy Manning, ið hevur verið samkyndur alt tað, hann minnist, var ein av forsprákarunum á “Nei-síðuni”, tá fólkaatkvøða var um hjúnabandslógina í Írlandi í vár. Manning vaks upp í einum Írlandi, sum var serstakliga illviljað mótvegis samkyndum. Tí upplivdi Manning diskriminatión á egnum kroppi. M.a. var løgreglan eftir honum og handtók hann, tí at hann var samkyndur. Tá var Manning ungur, einsamallur og ræðsluligin – og henda uppliving mundi gjørt enda á honum.

Írland er nógv broytt seinastu áratíggjuni, og Manning heldur, at samkynd hava góð kor í Írlandi í dag. Men kortini fær hann ikki frið. Orsøkin er, at hann er ímóti at broyta hjúnabandslógina. Forsprákarar fyri broyting kunnu ikki góðtaka hetta og skýra hann tí at vera “ein samkyndur, ið hatar seg sjálvan”.  Og so verður hann sjálvandi eisini stemplaður sum homofobur. Hetta eru dømi um nógv nýtta retorikkin, sum ikki megnar at skilja ímillum homofobi og øðrvísi hugsanir. Einaferð segði Manning tí speiskliga: “Ja, eg eri homofobur, og eg skríggi, hvørja ferð eg gangi framvið speglinum.”

Undan fólkaatkvøðuni kundi tað síggja út til, at “Nei-síðan” bert var ein minniluti – men ikki sambært Manning. “Tey eru mong, sum eru samd við mær í hesum máli, men tey tora ikki at siga nakað, tí at “Ja-síðan” við sínum hóttanum fær tey at tiga. Men vit skulu ikki lata okkum ræða av slíkum hóttanum. Vit skulu ikki vera bangin fyri teimum, sum skræða “Nei”-plakatirnar niður, tí soleiðis eigur eitt átak ikki at ganga fyri seg,” segði Manning avgjørdur.

Men tað vóru ikki bert plakatir, sum blivu skræddar niður. “Familjufyritøkur lata aftur. Yrkisleiðir hjá fólki eru í vanda. Og vit fáa at vita, at katólskir skúlar skulu undirvísa næmingum við støði í hjúnabandsfatanini hjá myndugleikunum. Hesum eiga vit ikki at atkvøða fyri,” segði hann.

Hjúnabandið snýr seg ikki bert um tvey fólk, sum “elska” hvørt annað, men um ein mann og eina kvinnu, sum binda seg til at fáa og uppala børn saman… At siga, at samkynd parløg eru øðrvísi enn hjúnabandið millum mann og kvinnu, er tí ikki at diskriminera.

Í kjakinum undan fólkaatkvøðuni segði forsætisráðharrin í Írlandi, Enda Kenny, at hann tók fult undir við samkyndum hjúnabandi, og at stjórnin fór at virka fyri at broyta hjúnabandslógina. Men Manning bað Kenny um at halda stjórnini burtur frá at bøta um tað, sum ikki var brotið. “Fólk giftast av ymiskum orsøkum, men heilt grundleggjandi hava vit hjúnabandið, tí at hjúnabandið hevur eitt ávíst endamál og ger eitt týðandi arbeiði – ikki bert fyri einstaklingar, men fyri samfelagið.”

Manning legði dent á, at samkynd parløg eru øðrvísi enn hjúnabond. “Hjúnabandið snýr seg ikki bert um tvey fólk, sum “elska” hvørt annað, men um ein mann og eina kvinnu, sum binda seg til at fáa og uppala børn saman. Hjúnabandið snýr seg í grundini um børn og at geva hesum børnum rætt at vera hjá sínum biologisku foreldrum. At siga, at samkynd parløg eru øðrvísi enn hjúnabandið millum mann og kvinnu, er tí ikki at diskriminera,” segði hann.

Í grundini biður samkynt hjúnaband okkum um at síggja burtur frá veruleikanum, tí at her verður ikki hugsað um, at børn hava rætt til eina mammu og ein pápa.

Eisini segði Manning, at ein broyting av hjúnabandslógini ávirkar spurningin um ættleiðing. “Verður hjúnabandslógin broytt, so kunnu vit ikki longur í sambandi við ættleiðing velja familjuna við mammu og pápa fram um familjuna við tveimum av sama kyni. Hetta er ikki rættvíst yvir fyri børnunum, og tí skulu vit atkvøða ímóti,” legði hann dent á.

Forsprákarar fyri broyting vildu vera við, at teirra stríð var fyri mannarættindum, men sambært Manning snúði átakið seg bert um rættindi hjá einum ávísum bólki. “Tit hava uttan iva lagt til merkis, at hetta átak hevur verið miðsavnað um tey vaksnu. Forsprákarar hava skotið upp, at burðurmammur skulu vera í miðdeplinum í familjulógini, og tað vísir, at rættindi hjá vaksnum verða tikin fram um rættindi hjá børnum. Í grundini biður samkynt hjúnaband okkum um at síggja burtur frá veruleikanum, tí at her verður ikki hugsað um, at børn hava rætt til eina mammu og ein pápa. Men eitthvørt barn hevur rætt til eitt náttúrligt lív.”

Um vit broyta hjúnabandið, so siga vit sum samfelag, at… kynsliga eindin hjá manni og kvinnu ikki er øðrvísi enn eindin hjá tveimum monnum ella tveimum kvinnum. Tað er tó ein sannroynd, at bert tann fyrsta av hesum eindum kann hava avkom við sær, og tað vísir týðiliga, at hesin boðskapur er ósannur.

Dr. John Murray, formaður fyri The Iona Institute, ið virkar til frama fyri hjúnabandi og átrúnaði í samfelagnum, segði: “Kjakið snýr seg í veruleikanum um, hvussu týdningarmikið vit halda tað vera, at eitt barn hevur eina mammu og ein pápa í mun til tveir pápar ella tvær mammur… Um vit broyta hjúnabandið, so siga vit sum samfelag, at hesi viðurskifti ikki hava nakran týdning. Tá siga vit í grundini, at kynsliga eindin hjá manni og kvinnu ikki er øðrvísi enn eindin hjá tveimum monnum ella tveimum kvinnum. Tað er tó ein sannroynd, at bert tann fyrsta av hesum eindum kann hava avkom við sær, og tað vísir týðiliga, at hesin boðskapur er ósannur. Ymisk viðurskifti eiga heilt einfalt at verða viðgjørd á ymiskan hátt. Hjúnabandslógin brýtur tí ikki nakra meginreglu um javnrættindi.”