Ja til hjúnabandið

Fremmand í fremmandum landi: at vera kristin í Føroyum eftir hjúnabandið

Published on mai 31, 2017mai 31, 2017 by Admin

Føroyar í dag eru ikki tað sama, sum Føroyar vóru í gjár. Í túsund ár hava Føroyar verið eitt, men í dag eru Føroyar eitt annað. Ikki fullkomiliga og kanska ikki ósvitaliga, men á avgerandi hátt. Í tann mun sum ráðandi myndugleikin umboðar fólkasálina – tað, sum vit í felag eru – so hava vit við at broyta hjúnabandslógina flutt okkum eitt greitt stig burtur frá einum kristnum siðaarvi, sum áður hevur eyðkent okkum. Føroyar eru í dag eitt land, minni eyðkent av kristnum virðum, enn Føroyar vóru í gjár.

Sambært Manntali siga 94% av føroyingum seg vera kristnar. Og hetta sæst aftur í kjakinum um hjúnabandslógina. Eins og víst hevur verið á fyrr, so hevur argumentatiónin um, hvørt hjúnabandslógin skal broytast, so tvey av sama kyni kunnu giftast, ikki verið eitt kjak ímillum kristindóm og heiðinskap ella gudloysi. Kjakið hevur verið ímillum sjálvútnevnd umboð fyri kristindóm – á báðum síðum. Báðir partar í orðaskiftinum vildu kanna sær heimildina, legitimitetin, sum kristindómur enn gevur í føroyska samfelagnum. Hetta er galdandi bæði á tingi og í almenna kjakinum.

Men er tað veruliga kristið at fylgja í fótasporunum á mest avkristnaðu londunum í heiminum? Hvussu kristið er hjúnalag ímillum tvey av sama kyni í veruleikanum – nakað, sum eingin í heiminum hevði hugsað um fyrr enn fyri eini 25 árum síðani? Hví hugsaði ongin um tað, tá ið kristindómur enn var sterkasta myndandi megin mentanarliga í vesturheiminum? Og hvat er veruliga argumentið? Argumentið er ikki, at sokallað samkynt hjúnaband er kristið á nakran haldgóðan, substantivan hátt. Tvørturímóti er argumentið, at kristna næstakærleiksboðið í politiskum høpi merkir ein grundleggjandi stuðul til eina sekulera samfelagsskipan. Elskar tú tín næsta av røttum, so blandar tú teg uttanum, hvat hansara lívi viðvíkur. Sambært hesi tulking av trúnni frásiga verulig kristin sær rættin at taka dagar ímillum, hvør skal sleppa at giftast og ikki. Og meir enn tað: verulig kristin eiga als ikki at vera upptikin av, hvussu onnur liva sítt lív. Slík andalig minimalisma hevur lítið at gera við sera kropsliga, jarðiska gleðiboðskapin, sum tey, ið trúgva á Jesus, son Guds komnan í holdi, trúgva á.

Men hetta er ein ógvuliga hentur kristindómur hjá sekulerum, moralliberalum at hava: Gud er ikki longur ein strangur faðir, ið er fullur av rættvísari vreiði inn á synd. Hann er meir sum ein tannleys omma, sum bert ynskir tær alt tað besta. Gert tú nakað skeivt, blívur hann ikki illur. Hann blívur keddur. Kanska eitt sindur skuffaður. Men hann kennir síni mørk og blandar seg uttanum so leingi, tú ikki gert nøkrum fortreð.

Kristindómurin, sum enn partvíst hongur við hjá mongum, og sum fleiri av teimum, ið vilja ráða í Føroyum, finna hentan at sipa til, hevur sostatt lítið við søguligan, bíbilskan kristindóm at gera. Jesus er meira ein inspirerandi moralskur vísmaður enn sonur Guds, komin til jarðar at frelsa syndarar ígjøgnum deyða og uppreisn sína. Menniskju eru ikki syndarar, sum hava tørv á at verða frelst og beind á rætta kós, hvat levnaði viðvíkur. Nei, tey eru grundleggjandi góð, um enn onkuntíð skadd og ørkymlað av uppvøkstri og samfelagi. Evangeliið, gleðiboðskapurin, snýr seg ikki um himmal og helviti, ævigt lív ella ævigan deyða, men um eina hugnaliga, troystandi kenslu, sum man kann leita fram, tá ið lívið gerst eitt sindur strævið. Ríki Guds er í hjartanum, ikki í hvussu Guds ævinleiki brýtur inn og setur treytirnar fyri okkara gerandisdag.

Eins og Richard Niebuhr longu í 1934 lýsti slíkan modernaðan kristindóm: “Ein Gudur uttan vreiði leiddi menniskju uttan synd inn í eitt ríki uttan dóm gjøgnum verkið hjá einum Kristi uttan kross.”

Hesin nýggi kristindómur er eisini radikalt anti-institutionellur. Hann hevur lítlan og ongan tørv á kirkjum, samkomuhúsum, halgisiðum og øðrum, sambært honum, óneyðugum flosklum. Hetta hava vit sæð í ironisku støðuni, sum er uppkomin, har tey, sum á tingi verja fólkakirkjuna og hennara integritet ímóti óbodnum uppíblandi, eru tingfólk, sum ikki eru limir í henni. Tey tingfólk, sum hinvegin tykjast at leggja minst av øllum í fólkakirkjuna, eru hennara egnu limir.

Speisemið, sum stendir eftir, er hetta: í okkara grannalondum verður kristni arvurin vístur úr almenna rúminum í navni sekularismunnar. Í Føroyum venda vit honum bakið í navnið kristindómsins.

Hvussu leingi fer hesin nýggi kristindómur at vara? Hyggur tú eftir aldursbýtinum til eina vanliga gudstænastu í eini fólkakirkju ein vanligan sunnudag, so er honum ikki lív lagað serliga leingi aftrat. Um menningin er hin sama í Føroyum sum í restini av vesturheiminum, so fjarar hann so líðandi út fyri hvørt ættarlið, sum tekur við. Eg trúgvi ikki, at føroyingar lúgva, tá ið teir siga seg vera kristnar. Men færri føroyingar eru kristnir nú enn fyrr. Og áðurnevnda minimalistiska andaligheitin kann síggjast sum líðandi fetini, kristna trúgvin tekur á vegnum burtur av almenna føroyska pallinum. Heldur fyrr enn seinni fer mentanarkristindómurin í Føroyum at vera líka útholaður og innantómur sum hann í grannalondunum. Og tá fara vit ikki longur at hoyra politikkarar og onnur, sum berjast fyri at avtaka kristna arvin, kanna sær kristna heimild til at gera tað. Tá fer tað ikki longur at loysa seg. Júst sum í nærum avkristnaðu grannalondunum.

Eftir standa tey, sum trúgva. Trúgva á søguligan, bíbilskan kristindóm. Tey, sum játta Jesus sum Harra og fylgja honum, sum segði seg hava alt vald á himli og á jørð. Tey, sum í dag hava sæð Føroyar taka eitt avgerandi stig burtur frá kristna arvinum, sum fyrr var sjálvsagdur. Tey mugu nú steðga á og spyrja álvarsama spurningin: Hvussu er man kristin í einum meira og meira avkristnaðum samfelag? Hvussu heldur man fast í eini meira og meira mótmentanarligari trúgv? Hvussu verjir og fyrireikar man seg og kanska serliga síni børn til at standa ímóti alsamt vaksandi trýstinum í einum slíkum samfelag? Hvussu letur man trúnna víðari í einum samfelag, sum ikki longur samstarvar? Hvussu styrkir man sínar egnu institutiónir, so at kristni arvurin verður vardur og varðveittur? Hvørjum nýggjum institutiónum og skipanum er tørvur á at skapa, so at trúfestið varir við? Og hvussu tryggjar man síni rættindi til trúarfrælsi í einum samfelag, sum vendir sær frá og ímóti siðbundnari trúgv?

Tær nýtist ikki at vera kristin fyri at vera ímóti broyttu hjúnabandslógini. Og tú kanst somuleiðis vera kristin og hava orsøkir, sum einki beinleiðis hava við tína trúgv at gera, fyri at vera ímóti. Men tað er ein søguligur veruleiki, at hjúnabandið, soleiðis, sum tað hevur verið praktiserað í Føroyum seinastu mongu øldirnar, er myndað av eini siðbundnari kristnari heimsfatan. So er ikki longur. Endamálið við hesi grein er ikki at døma um, hvat er rætt og skeivt, betri og verri. Hetta er ein roynd at siga sannleikan, soleiðis sum hann vísir seg fyri einum ávísum eygleiðara. Og samstundis er tað ein áheitan á søguliga, bíbilskt kristin í Føroyum um at endurhugsa nøkur grundleggjandi viðurskifti, nú ein so álvarsom samfelagslig broyting er hend.

Tíðin kemur at vísa, hvør lagnan hjá føroyskum kristindómi verður. Avkristnanin, sum nú tekur dik á seg, kann síggjast sum ein tiltrongdur klænkikurur, har óneyðuga feittið verður trimmað burtur, inntil bert vøddar eru eftir. Men tað er eisini tragiskt, bæði fyri einstaklingar og fyri samfeløg, at kristna ávirkanin minkar. Tey trúføstu, sum eygleiða, meðan hetta fer fram, kunnu einans vitna um Sannleikan og bíða til tann dag, tá ið fólk aftur eru til reiðar at hoyra hann og vera honum lýðin.

Arni Zachariassen

Allastaðni, har hjúnabandið er broytt, hevur tað skert persónliga frælsið – ikki styrkt tað

Published on apríl 25, 2016apríl 25, 2016 by Admin

Í stríðnum fyri at broyta hjúnabandslógina verður tosað um, at ein minnilutabólkur – í hesum føri samkynd v.fl. – skulu fáa sama persónliga frælsi sum øll onnur, nevniliga “frælsi at giftast”. Tá hava vit eitt frælsari samfelag, vilja forsprákarar vera við. Men tað merkisverda er, at manglandi persónligt frælsi serliga er at síggja í teimum londum, ið hava broytt hjúnabandslógina. Kanada, ið broytti hjúnabandslógina í 2005, er kanska tað besta dømið. Í dag, bert 11 ár eftir broytingina, sæst týðiliga, í hvussu stóran mun grundleggjandi frælsi hjá vanligum kanadiskum borgarum eru vorðin skerd.

Talufrælsið er skert ógvuliga nógv. Nú er tað heilt vanligt at halda, at fólk eru langt úti og stoytandi, um tey alment eru ímóti hjúnabandi millum tvey av sama kyni. Ella um tey siga, at tað er best fyri eitt barn at vaksa upp hjá mammu og pápa sínum. Anti-diskriminatiónslógir verða javnan nýttar til at fáa slíkar “lógbrótarar” at tiga.

Men tað merkisverda er, at manglandi persónligt frælsi serliga er at síggja í teimum londum, ið hava broytt hjúnabandslógina.

Samvitskufrælsið: hundraðtals einstaklingar og fyritøkur, ið veita tænastur í sambandi við brúdleyp, eru vorðin noydd at standa andlit til andlits við kanadiskar dómstólar og mannarættindaráð. Orsøkin er, at tey av samvitskuávum ikki hava viljað bukkað undir fyri trýstinum at veita tænastur í sambandi við brúdleyp, sum tey ikki vilja luttaka í.

Frælsið, at vera foreldur: foreldur, sum ikki taka undir við hjúnabandi millum tvey av sama kyni, ella sum eru ímóti at lata børn síni fáa ta víðgongdu seksualundirvísing, ið fylgir hesum ráki, eru eisini komin í stríð við lógina. Í summum førum er tað farið so langt, at staturin hevur tikið børn frá foreldrum. Um hetta ikki er at gera seg inn á persónliga frælsið, hvat er so?

Frælsið, at kenna kærleikan frá mammu og pápa: av tí at rætturin til hjúnaband inniber rættin til at stovna familju, merkir ein broytt hjúnabandslóg, at fleiri børn, ið eru úrslit av eftirgjørdum gitnaði antin við sáðgeva sum pápa ella burðarmammu sum móðir, verða fødd. Hesi børn missa rættin at kenna í minsta lagi eitt av sínum foreldrum ella at hava samband við viðkomandi. Í mongum førum fáa tey heldur ikki atgongd til heilsu- ella ílegusøguna hjá hesum eina foreldrinum. Hvar er frælsið í hesum?

Hóast tað í føroyska kjakinum kann síggja út til, at bert kristin eru ímóti at broyta hjúnabandslógina, er hetta kortini ikki soleiðis aðrastaðni. Ateistiski høvundurin Brendan O’Neill er eisini ímóti. Hann staðfestir í grein síni Gay marriage and the death of freedom, at “Allastaðni, har samkynt hjúnaband er sett í gildi, hevur tað skert frælsið – ikki styrkt tað. Kjakið er køvt, øðrvísi hugsandi vorðin plágað og táragass nýtt ímóti kritikkarum. Kærleiki og hjúnaband hoyra møguliga saman, men tað gera frælsi og hjúnaband millum tvey av sama kyni als ikki. Stríðið fyri sokallaða frælsinum at giftast hevur givið statinum størri vald í staðin fyri at víðka frælsið hjá monnum og kvinnum. Tey, ið virka fyri hesum frælsi at giftast, megna ikki at svara píniligum spurningum. Eitt dømi: um hjúnaband millum tvey av sama kyni er ein spurningur um frælsi, hvussu ber tað tá til, at allastaðni, har henda lógarbroyting er framd, hevur úrslitið verið, at myndugleikarnir alsamt meira hava stýrt gerandislívinum hjá borgarum?” Dømini, ið hann nevnir, eru úr Fraklandi, USA og Bretlandi.

Tað hevur avleiðingar við sær at broyta hjúnabandið. Álvarsamar avleiðingar. Hygg bert eftir “londunum, sum vit samanbera okkum við”.

Um vit føroyingar veruliga virðismeta omanfyrinevndu frælsi, mugu vit hyggja væl eftir, hvørja ávirkan slíkar grundleggjandi sosialar broytingar hava ført við sær í øðrum londum – hóast tær vórðu framdar við einum ynski um at fremja persónliga frælsið hjá einum samfelagsbólki. Men hvørki lógaruppskotið ella álitið frá meirilutanum í Trivnaðarnevndini geva nakrar ábendingar um, at hetta hevur verið gjørt. Í staðin verður messað upp í saman, at henda lógarbroyting ikki fær nakrar negativar sosialar avleiðingar. Og tey, sum eftirlýsa eini gjøllari viðgerð av møguligum avleiðingum, verða skuldsett fyri at grugga málið, og síðani verður vent aftur til grunnu og einføldu slagorðini um javnrætt.

Men er tað ikki ov gott til at vera satt, at ongar negativar sosialar avleiðingar eru? Jú. Tað hevur avleiðingar við sær at broyta hjúnabandið. Álvarsamar avleiðingar. Hygg bert eftir “londunum, sum vit samanbera okkum við”. Tí átti uppskotið at verið felt. Í staðin áttu myndugleikarnir at givið sær stundir til at kanna málið betur, áðrenn teir tóku eina avgerð. Hví ikki seta ein arbeiðsbólk, ið umboðar breiddina í føroyska fólkinum, til at gera júst hetta, í staðin fyri at samtykkja eina lógarbroyting í óðum verkum? Eina lógarbroyting, sum – fyri tað fyrsta – kanska ikki kann setast í gildi í Føroyum, og – fyri tað næsta – ongin av forsprákarunum hevur kannað avleiðingarnar av.

Rákið burtur frá hjúnabandinum tekur til

Published on apríl 18, 2016apríl 17, 2016 by Admin

Tá ið hjúnaband ímillum tvey av sama kyni varð gjørt lógligt í Onglandi í 2011, segði konservativi forsætismálaráðharrin, David Cameron, seg stuðla broytingini av hjúnabandsstovninum fult og heilt.

“Ja, tað snýr seg um javnrættindi,” segði hann í eini røðu, sum hann helt fyri flokkinum. “Men tað snýr seg eisini um eitt annað: trúskap. Konservativ trúgva upp á bondini, ið binda okkum. Tey trúgva, at samfelagið er sterkari, tá ið vit gera lyfti og lova at stuðla hvørjum øðrum. So eg stuðli ikki samkyndum hjúnabandi, hóast eri konservativur. Eg stuðli samkyndum hjúnabandi, tí eg eri konservativur.”

Við hesum tók Cameron – sum seinni hevur kallað hesa lógarbroyting tað, ið hann er mest errin av í sínum skeiði sum forsætismálaráðharri – undir við tí sokallaða konservativa argumentinum fyri hjúnabandi ímillum tvey av sama kyni. Hjúnabandið bindur tvey saman í eina eind. Tað økir sostatt um trúskapin, støðufestið og tryggleikan í hesi eind. Sostatt verjir hjúnabandið ímóti tí stóra skaða, sum fólk kunnu gera á seg sjálvan, hvørt annað og ikki minst síni børn í kærleiks- og kynsligum óskili. Eingin orsøk er at halda, at hjúnaband bert kann gera hetta fyri hjún av hvør sínum kyni – so hví ikki loyva tveimum av sama kyni at giftast? Er tað ikki betri at lata tvey av sama kyni giftast? Er tað ikki nærum ein moralsk skylda?

Svarið hjá konservativum, sum vilja varðveita hjúnabandið, er, at sokallað samkynt hjúnaband sær út til at vera partur av júst tí mótsatta. Stuðulin, sum hjúnaband ímillum tvey av sama kyni fær í dag, er ikki merktur av moralskum álvarsemi, hvat kærleika, parlagi og familju viðvíkur. Heldur tvørturímóti. Tað er partur av einum ráki, sum undirgrevur hesi somu virði og góðan sið annars. Fólk vilja ikki broyta hjúnabandið, av tí at tey virðismeta tað. Nei, orsøkin er, at tey ikki virðismeta tað. Hetta er ikki eitt rák, sum samkynd hava byrjað. Ferð var komið á tað, langt áðrenn nakar tosaði um sokallað samkynt hjúnaband. Men at broyta hjúnabandslógina, so tvey av sama kyni kunnu giftast, hevði verið enn eitt stig á somu leið. Tað hevði ritað í juridiskan stein ein viknaðan hjúnabandsstovn, sum komandi ættarlið mugu bera avleiðingarnar av.

Tann samfelagsbólkurin í Føroyum, sum stuðlar borgarligum hjúnabandi ímillum tvey av sama kyni mest, eru tey, sum liva saman í parlagi uttan fyri hjúnaband. 91% av teimum svaraðu ja til spurningin. Tað vil siga, at tey, sum helst vilja broyta hjúnabandið, eru tey, sum ikki sjálv hava eitt hjúnaband.

Vit hava áður víst á, at tann samfelagsbólkurin í Føroyum, sum stuðlar borgarligum hjúnabandi ímillum tvey av sama kyni mest, eru tey, sum liva saman í parlagi uttan fyri hjúnaband. 91% av teimum svaraðu ja til spurningin. Tað vil siga, at tey, sum helst vilja broyta hjúnabandið, eru tey, sum ikki sjálv hava eitt hjúnaband. Út frá hesum kann sigast, at tá ið hjúnabandið ikki longur er ein sjálvsagdur karmur um kærleika, parlag og familju, byrjar hugskotið um hjúnaband ímillum tvey av sama kyni at geva meining.

Men tað er ikki bara í Føroyum, at vit síggja hetta rákið. Nýggj og umfatandi gransking í Amerika vísir tað sama. Í ymiskum tíðarskeiðum frá 2002 til 2013 gjørdi almenna heilsuhagstovan í USA, National Center for Health Statistics, samrøður við yvir 45.000 borgarar, bæði kvinnur og menn, sum vóru í aldrinum 15-44. Í frágreiðingini, “Trends in Attitudes About Marriage, Childbearing, and Sexual Behavior: United States, 2002, 2006–2010, and 2011–2013”, verður tikið samanum eina greiða gongd burtur frá hjúnabandinum. Í staðin kemur tað at samliva uttan fyri hjúnaband, kynsligt samband uttan fyri hjúnaband (ímillum bæði hins- og samkynd), og tað at fáa børn uttan fyri hjúnaband og samkynda ættleiðing.

Sambært frágreiðingini sóu lutfalsliga fá hjúnabandið sum rætta karmin kring parlag. Spurd, um tey vóru samd í setninginum, “Eitt ungt par eigur ikki at liva saman uttan so, at tey eru gift”, svaraðu einans 28% av kvinnunum og 24% av monnunum ja. Hetta er ein minking úr ávíkavist 34% og 32% í 2002. Umleið tríggir fjórðingar av bæði kvinnum og monnum mettu tað vera í lagi, at foreldur eiga og uppala børn uttan fyri hjúnabandið. 78% av kvinnum og 69% av monnum mettu somuleiðis, at tað var í lagi, at ógiftar kvinnur eiga og uppala børn. Hesin stuðulin øktist úr ávíkavist 70% og 59% í 2002. Stuðulin fyri rættinum hjá samkyndum pørum at ættleiða vaks eisini. Úr 55% í 2002 til 75% í 2013 fyri kvinnur, og 47% í 2002 til 68% í 2013 fyri menn. Sambært frágreiðingini mettu 60% av kvinnum í 2013, at kynsligt samband ímillum tvey av sama kyni er í lagi, samanborið við 42% í 2002. 49% av monnum tóku eisini undir við hesum samanborið við 40% í 2006.

Tølini um hjúnaskilnað eru áhugaverd. Meðan stuðulin fyri tí at samliva uttan fyri hjúnaband er øktur, er stuðulin fyri hjúnaskilnaði farin niður. Tá luttakararnir fingu spurningin, “Hjúnaskilnaður er vanliga besta loysnin, tá ið eitt par ikki tykist duga at loysa trupulleikar í teirra hjúnabandi”, svaraðu 38% av kvinnunum og 39% av monnunum í 2013, at tey vóru samd. Hetta er ein lækking úr ávíkavist 47% og 44% í 2002. Samstundis svaraðu 60% av kvinnunum og 67% av monnunum játtandi, at “Tað at samliva áðrenn hjúnaband kann hjálpa at forða fyri hjúnaskilnaði”. Tað kann hugsast, at økti stuðulin, sum tað at samliva fær, kemur frá einum ótta fyri ella mótvilja ímóti hjúnaskilnaði. Tað er betri at samliva enn at giftast, tykist syrgiligi logikkurin at vera, tí bara tey, sum eru gift, skiljast.

Eitt rák er, sum ber ímóti eini breiðari semju um, at samlív eins væl kann skipast uttanfyri hjúnabandið og innanfyri. Hetta rákið er størri enn spurningurin um hjún av sama kyni, men júst hesin spurningurin spælir ein avgerandi leiklut í løtuni.

Ein greiður munur var á hugburðunum hjá teimum ymisku aldursbólkunum, ið vóru spurdir. Jú yngri bólkurin var, jú størri vóru sannlíkindini, at svarað varð játtandi til spurningarnar. Tað var ímillum tey ungu, at ein liberalur hugburður hevði bestu gróðrarlíkindini. Hetta er sostatt eitt rák, sum amerikanska samfelagið er á veg inn í við vaksandi ferð.

Um hugburðurin í Føroyum er líkur honum í Amerika, so er sannlíkt, at fleiri av teimum, sum lesa hesa grein, einki galið síggja í hesi gongdini. Tað hava tey allan rætt til. Endamálið er ikki at staðfesta, um gongdin er góð ella ring, røtt ella skeiv. Endamálið er einans at staðfesta, at ein gongd er. At eitt rák er, sum ber ímóti eini breiðari semju um, at samlív eins væl kann skipast uttan fyri hjúnabandið og innanfyri. Hetta rákið er størri enn spurningurin um hjún av sama kyni, men júst hesin spurningurin spælir ein avgerandi leiklut í løtuni. Hvussu vit sum samfelag svara spurninginum um hjúnaband ímillum tvey av sama kyni umboðar eitt avgerandi stig antin við ella ímóti rákinum, ímóti streyminum. Ynskja vit at flyta okkum frá hjúnabandinum sum breitt góðtiknum normi og meira ella minni sjálvsøgdum karmi kring kærleika, parlag og familju? Ella ynskja vit at varðveita henda stovn, sum í øldir hevur tænt og vart okkara vælferð og mentan?

Sjálvandi kemur vígsla av samkyndum inn í fólkakirkjuna

Published on apríl 16, 2016apríl 16, 2016 by Admin

Nú hjúnabandslógin nokk nærkast enn eini tingviðgerð, verður sagt, at um §14 stk. 2 verður strikað úr lógini, verður bundið um heilan fingur í mun til møguleikan fyri kirkjuligari signing av borgarliga giftum samkyndum pørum. Tað er rætt, at møguleikin fyri at krevja signing fellur burtur. Men trýstið á kirkjuna – í fyrsta umfari fólkakirkjuna – er tó ikki burtur, um hjúnabandslógin verður broytt. Tvørturímóti. Tað vísir gongdin í “teimum londum, sum vit samanbera okkum við”.

Tað er ógvuliga trupult at skilja, hvussu forsprákarar fyri broyting av hjúnabandslógini kunnu tosa um at samanbera Føroyar við hesi lond uttan at nevna, hvat ein broytt hjúnabandslóg ger við kirkjurnar í hesum londum – um teir veruliga vilja kirkjuni væl. Fokus er bert á rættindi til samkynd. Fokus er als ikki á allar trupulleikarnar, ið kirkjurnar fáa av hesum. Ella – um tú ikki metir hetta vera trupulleikar – so broytingarnar, ið kirkjurnar eru farnar ígjøgnum. Hví verður onki sagt um hesi viðurskifti, ið heilt týðiliga hava samband við málið? Tað tykist eins og politikkarar, aktivistar og onnur tilvitað lata eyguni aftur fyri ella vilja flyta fokus frá tí, sum veruliga hendir. Um hetta er støðan, so merkir tað m.a., at politikkarar, ið eru fyri broyting, men ikki vilja seta hana í verk, so leingi §14 stk. 2 er í gildi, í grundini ikki vilja kirkjuni væl. Av onkrari orsøk vilja teir bert trýsta hetta mál ígjøgnum, líka mikið hvat hendir við kirkjuni. At vilja strikað §14 stk. 2 kann so bert vera fyri at gera tað lættari at svølgja hjá teimum, ið veruliga eru góð við kirkjuna.

Á árliga fundinum varð nærum samtykt, at øll, sum framyvir søkja um at gerast prestar, skulu vilja víga tvey av sama kyni. Í hesum spurninginum er tað tí vorðið ógvuliga trongt í svensku kirkjuni, og prestar tora ikki longur at siga alment, at teir halda hjúnabandið vera millum mann og kvinnu. Teir vilja ikki seta eitt eldfimt kjak í gongd.

Í Svøríki varð hjúnabandslógin broytt í 2009. Svenska kirkjan, ið gjørdist leys av statinum í ár 2000, ynskti ikki at missa rættin til at víga pør. Tað endaði við, at bert eitt hálvt ár eftir broytingina valdi leiðslan í svensku kirkjuni eisini at lata kirkjuligar vígslur fevna um samkynd pør. Meiningarnar innanhýsis í kirkjuni vóru tó ymiskar, tí bæði biskuppar og prestar vóru ímóti broytingini. Kortini varð broytingin samtykt, og hetta fekk avleiðingar – serliga fyri verandi og komandi prestar. Í byrjanini tryggjaði man prestum samvitskufrælsi, men so seint sum seinasta heyst var tað um reppið, at kirkjuliga leiðslan avtók hetta frælsið. Á árliga fundinum varð nærum samtykt, at øll, sum framyvir søkja um at gerast prestar, skulu vilja víga tvey av sama kyni. Í hesum spurninginum er tað tí vorðið ógvuliga trongt í svensku kirkjuni, og prestar tora ikki longur at siga alment, at teir halda hjúnabandið vera millum mann og kvinnu. Teir vilja ikki seta eitt eldfimt kjak í gongd.

Í dag hevur svenska kirkjan eina nýggja ritualbók, har parturin um vígslur er broyttur grundleggjandi. Øll ritual og orð í sambandi við vígslur eru nú kynsneutral. Tað merkir, at orðini maður og kvinna ikki longur verða nýtt í sambandi við vígslur innan svensku kirkjuna.

Í Danmark gekk tað øðrvísi fyri seg. Hjúnabandslógin varð broytt í 2012, og frá byrjan av varð møguligt hjá tveimum av sama kyni at velja millum at giftast kirkjuliga ella borgarliga. Serliga var tað kirkjumálaráðharrin Manu Sareen, sum legði trýst á biskupparnar um at fáa vígslu av samkyndum pørum inn í fólkakirkjuna beinanvegin. Ósemja var millum biskupparnar, og ein meiriluti – 6 av 10 – var argur um ætlanirnar hjá Manu Sareen, og umleið ein triðingur av prestunum vildi ikki víga tvey av sama kyni. Kortini varð hetta mál trýst ígjøgnum frá politiskari síðu á ein ógvuliga ódámligan hátt. Hetta førdi m.a. til, at orðini “maður” og “kvinna” eru strikað í ritualunum, meðan nýggja orðið er “hjúnafelagar”.

Avleiðingin var split í donsku fólkakirkjuni. Fleiri av teimum meira virknu limunum strikaðu seg av limalistanum hjá fólkakirkjuni og valdu í staðin at stovna fríkirkjur. At víga tvey av sama kyni var dropin, sum fekk bikarið hjá teimum at flóta yvir.

Hóast prestar (enn) hava frælsi til at bera seg undan at víga tvey av sama kyni, eru kirkjuráð byrjað at krevja, at nýggir prestaumsøkjarar skulu vilja víga samkynd. Afturat hesum kunnu prestar koma í eina løgna støðu. Fólkatingið samtykti í 2014, at persónar kunnu fáa eitt løgfrøðiligt kynsskifti. Tað merkir, at ein prestur, sum ikki vil víga tvey av sama kyni, kortini kann verða noyddur at gera tað. Um eitt par, har annar parturin hevur fingið løgfrøðiligt kynsskifti, ynskir at giftast, verður presturin noyddur at víga tey, hóast parið í prestsins eygum antin er tveir menn ella tvær kvinnur.

29. oktober síðsta ár segði íslendski biskuppurin Agnes Sigurðardóttir, at har er onki í lógini, sum gevur prestum loyvi til at bera seg undan vegna kynsligu sannføringina hjá fólki. Hetta var tað beint øvugta av tí, sum hon hevði hildið bert fá ár frammanundan.

Í Íslandi samtykti Altingið í 2010 at broyta hjúnabandslógina. Íslendska fólkakirkjan slapp í fyrsta umfari undan, men valdi tó sama ár at bjóða tveimum av sama kyni at vígast í kirkju. Tá segði lógin, at “prestar fara altíð at hava frælsi til at víga tvey av sama kyni, men fara ongantíð at hava skyldu til tað.” Men tíðirnar broytast skjótt, og 29. oktober síðsta ár segði íslendski biskuppurin Agnes Sigurðardóttir, at har er onki í lógini, sum gevur prestum loyvi til at bera seg undan vegna kynsligu sannføringina hjá fólki. Hetta var tað beint øvugta av tí, sum hon hevði hildið bert fá ár frammanundan.

Í Grønlandi varð hjúnabandslógin broytt fyri stuttum og sett í gildið frá 1. apríl í ár. Eins og í Danmark kundu tvey av sama kyni frá byrjan av velja millum at giftast borgarliga ella vígast í kirkju.

Noreg broytti hjúnabandslógina í 2009, men kirkjan valdi at bíða. Tó vóru kreftir í norsku kirkjuni, sum ynsktu at víga samkynd. Eftir langt og hart stríð millum lutfalsliga stóra konservativa veingin og tann liberala veingin, valdi kirkjuliga leiðslan tann 11. apríl at loyva tveimum av sama kyni at vígast í kirkjuni. Longu nú hava 233 prestar skrivað undir eitt mótmæli ímóti at víga tvey av sama kyni.

Allir okkara norðurlendska grannar víga sostatt tvey av sama kyni í kirkjunum. Í summum førum var tað í fyrsta umfari bert møguleiki fyri borgarligari vígslu. Men tað gingu bert fá ár, áðrenn samkynd pør fingu loyvi til at standa framman fyri altarinum. Í summum londum var tað hart innanhýsis stríð í kirkjuni, meðan tað í øðrum londum ikki merktist nakað serligt til tað. Í øðrum førum kundu samkynd velja ímillum at giftast borgarliga ella at vígast í kirkju frá byrjan av.

Um hjúnabandslógin verður broytt, verður stríðið við vissu flutt inn í kirkjuna. Teir politikkarar, sum av sonnum vilja føroysku fólkakirkjuni væl, áttu tískil ikki at atkvøtt fyri at broyta hjúnabandslógina.

Í Føroyum royna politikkarar nú av øllum alvi at forða fyri hesum seinna. Men gongdin í okkara grannalondum er greið: broytir tú hjúnabandslógina, kemur fólkakirkjan undir stórt trýst, og innan fá ár verða tvey av sama kyni vígd innan kirkjugátt. LGBT Føroyar tvíheldur tó um, at tey ongar ætlanir hava um at fara inn í kirkjuna, men hetta er bert ein partur av sannleikanum. Tað hevði verið rættari at sagt, at tey ikki hava nakrir ætlanir um at fara inn í kirkjuna nú. Í kjakinum í KVF týskvøldið 24. november 2015 segði nevndarlimur í LGBT Føroyar jú, at tað var eitt strategiskt val at lata kirkjuligu vígsluna fáa frið. Tað stríðið verður útsett til eina aðru ferð. Fyrst snýr tað seg um at fáa lut í hjúnabandinum, tí tað letur dyrnar upp fyri nógvum øðrum møguleikum – eisini kirkjuligari vígslu um nøkur ár. Um gongdin verður sum í grannalondunum, tosa vit um minni enn 10 ár.

LGBT Føroyar plagar at siga, at føroyska fólkið hevur talað, og at ein stórur meiriluti er fyri broyting. Men LGBT skal minnast til, at ein stórur meiriluti av føroyska fólkinum er ímóti kirkjuligari vígslu av samkyndum. Og hyggja vit eftir okkara grannalondum, so fer ein broytt hjúnabandslóg at leggja lunnar undir eitt langt, hart og oyðileggjandi føroyskt kirkjustríð – bert fyri at so fá sum 20-50 pør skulu sleppa at giftast, um samanborið verður við donsk hagtøl.

Í løtuni stendur fólkakirkjan so gott sum saman og stríðist ímóti trýstinum uttanífrá. Men um hjúnabandslógin verður broytt, verður stríðið við vissu flutt inn í kirkjuna. Teir politikkarar, sum av sonnum vilja føroysku fólkakirkjuni væl, áttu tískil ikki at atkvøtt fyri at broyta hjúnabandslógina.

Hví LGBT hevur havt slíkan viðvind seinnu áratíggjuni

Published on apríl 11, 2016apríl 16, 2016 by Admin

LGBT og líknandi rørslur hava havt eina so einastandandi framgongd í vesturheiminum seinnu áratíggjuni, at hetta má metast at vera eitt av mest bergtakandi fyribrigdunum í okkara tíð. Í ovurstóra amerikanska samfelagnum flutti samkyndleiki seg upp á minni enn tjúgu ár frá at vera kærleikin, ið ikki mátti takast upp á tungu, til at vera miðdepilin í gerandisdegnum hjá amerikanarum. Dagsskráin hjá LGBT-felagsskapum fekk tí nógv betri undirtøku, enn teir mest ágrýtnu forsprákararnir høvdu væntað. Í Føroyum hevur tað eisini gingið skjótt, og ein sosial og moralsk kollvelting av hesum slagi krevur eina frágreiðing.

Ein partur av frágreiðingini kann sporast aftur til 1989, tá bókin After the Ball: How America Will Counquer Its Fear and Hatred of Gays in the 90s varð givin út. Høvundarnir vóru tveir samkyndir amerikanarar, Marshall Kirk og Hunter Madsen, sum høvdu tikið útbúgving á kenda lærustovninum Harvard. Í bókini – hon var eitt slag av stevnuskrá, sum samkynd skuldu nýta gjøgnum 1990’ini – lýsa teir eina greiða ætlan fyri, hvussu tað skal eydnast at fáa almenningin at góðtaka alternativar kynsliga samleikar og atferð sum nakað heilt vanligt. Við at hyggja nærri eftir tí, sum teir skriva, kunnu vit betur skilja, hví almenna hugsanin um hetta umstrídda evni er broytt upp á lutfalsliga stutta tíð.

Báðir vóru teir serfrøðingar innan yrki, ið vóru ógvuliga viðkomandi fyri søkina. Kirk í sálarfrøði, og Madsen í at ávirka hugsanina hjá almenninginum. Mál teirra við bókini var “at broyta kenslur, vit og vilja hjá miðal amerikanaranum gjøgnum eitt tilætlað psykologiskt álop, ið skuldi fremjast við at fóðra tjóðina við propaganda gjøgnum miðlarnar.” Við øðrum orðum tosa vit altso um at manipulera almenningin.[1]

Hetta skuldi altso gerast við at føra seg snildisliga fram. M.a. skuldu samkynd tosa púra opið og “altíð” um samkyndleika. Eisini skuldu tey lýsa samkynd sum offur, ið høvdu tørv á verju, tí so fóru hinskynd av sær sjálvum at fáa lyndi til at verja samkynd. Henda “offurlýsing” skuldi “umvenda” fólk, so at tey fóru at taka undir við samkyndum livihátti.

Tað var eisini týdningarmikið at siga, at samkynd vóru fødd soleiðis – hóast kynslig orientering fyri menniskju flest tykist vera eitt úrslit av einum fløktum samanspæli millum, (1) hvat vit av náttúru hava lyndi til og (2) okkara umhvørvi í barna- og ungdómsárunum. Og so skuldu tey, sum ikki tóku undir við samkyndum livihátti, verða skýrd “homohatarar”, “avoldað” o.s.fr.

Ikki kann sigast annað, enn at hesin ódámligi framferðarháttur hevur eydnast væl í vesturheiminum, tí fleiri lond hava broytt hjúnabandslógina umframt nógvar aðrar lógir, sum hava samband við eina broytta hjúnabandslóg. Og nú standa Føroyar næst í røðini.

Les eina longri útgávu av greinini her.

[1] At ávirka tankar og hugburðir hjá øðrum við at nýta snildar og ofta óreiðiligar hættir (Den Danske Ordbog, mín týðing).

Hví LGBT hevur havt slíkan viðvind seinastu áratíggjuni (longri útgáva)

Published on apríl 9, 2016apríl 11, 2016 by Admin

Mál teirra við bókini var “at broyta kenslur, vit og vilja hjá miðal amerikanaranum gjøgnum eitt tilætlað psykologiskt álop, ið skuldi fremjast við at fóðra tjóðina við propaganda gjøgnum miðlarnar.” Við øðrum orðum tosa vit altso um at manipulera almenningin.

Um tað skuldi eydnast at fáa veruliga gongd á, máttu samkynd lýsa seg sjálv á ein øðrvísi hátt yvir fyri kritiska og stóra hinskynda samfelagsmeirilutanum. Í bókini heita Kirk og Madsen tí á samkynd um at lýsa seg sjálv sum vanligir borgarar, ið krevja somu rættindi sum onnur. Hetta máttu tey gera í staðin fyri at verða lýst sum ein kynsliga tilvildarligur minniluti, ið einans ynskti betri møguleikar og ávirkan. Samkynd vóru jú kend fyri at hava nógv fokus á tí kynsliga.

Her er vert at nevna Frank Kameny. Hann var ein av fremstu strategunum hjá LGBT umframt at vera faðir at mannarættindarørsluni hjá LGBT. Í 2009 varð Kameny heiðraður fyri sítt slóðbrótandi virksemi, 40 ár eftir at henda rørsla byrjaði. Tað var ongin annar enn amerikanski forsetin Barack Obama, sum hevði boðið 300 samkyndum aktivistum til døgurða í Hvítu Húsunum í sambandi við 40-ára haldið. Og Frank Kameny varð heiðraður á serligan hátt av amerikanska forsetanum við orðunum “Vit eru errin av tær, Frank, og vit eru tær takksom fyri tína leiðslu.”

Árið fyri hevði Frank Kameny skrivað hesi orð í einum brævi til Americans For Truth About Homosexuality:

“Latið okkum fáa meira og betri njóting við meira og betri kynsligum siðloysi av einum hvørjum slagi, og har alsamt fleiri vaksin samtykkja at vera við.”
“Um kynsligt samband við samtykkjandi djór ger nøkur menniskju eydnusom, latið tey so sleppa at tráa eftir hesi eydnu.”
“Latið okkum fáa meira og betri njóting av meira og betri og harðari porno til tey, ið gerast eydnusom av at síggja slíkt.”

Spurnartekin kann av góðum grundum setast við, um hetta nú er so góð leiðsla, sum Obama vildi vera við. Men hetta var altso ein av oddamonnunum í LGBT-rørsluni heilt frá byrjan av í 1969 og fram til 2011, tá hann doyði.

Eitt var heilt grundleggjandi fyri strategiina: “Samkynd mugu lýsast sum offur, ið hava tørv á verju, tí so fara hinskynd av sær sjálvum at fáa lyndi til at verja samkynd.”

Aftur til bókina hjá Kirk og Madsen. Hon varð skrivað, tá AIDS-kreppan var upp á tað ringasta. Av øllum illum sóu høvundarnir tó sjúkuna sum ein møguleika fyri at broyta almennu hugsanina um samkynd: “Hóast tað kann tykjast kyniskt, so gevur AIDS okkum ein møguleika at lýsa okkum sum ein illa viðfarnan minniluta, ið av røttum hevur uppiborið serliga verju og umsorgan frá amerikanska samfelagnum”, skrivaðu teir. Støðan bæði tá og nú er nevniliga tann, at AIDS og HIV í nógv størstan mun er at finna millum menn, sum hava kynsligt samband við menn. Teir eru nógv tann størsti vandabólkurin, tá tað snýr seg um HIV/AIDS og aðrar kynssjúkur. Hetta er viðkomandi at nevna, tí ein broytt hjúnabandslóg fer at normalisera slíka atferð í seksualundirvísingini á okkara skúlum. Tað síggja vit t.d. í Svøríki, har ein animatiónsfilmur, ið leggur upp til eksperimenterandi kynslív – eisini millum menn – verður nýttur sum undirvísingartilfar í framhaldsdeildum. Hesi álvarssomu viðurskifti nevnir álitið hjá meirilutanum í Trivnaðarnevndini tó ikki eitt orð um.

Kirk og Madsen skiltu veruliga, hvussu almenna hugsanin virkar, og hetta kann man ikki annað en rósa teimum fyri. Teir heittu tí á samkynd um at tosa alment um samkyndleika uttan íhald: “Opið og framligt prát ger, at samkyndleiki tykist vera minni illgrunasamur, ókendur og syndafullur”, søgdu teir. “Støðugt prát gevur fólki ta fatan, at almenna meiningin um hetta evnið í minsta lagi er tvíbýtt, og at ein rímiliga stórur partur – t.v.s. teir mest nútímans borgararnir, sum tí hava mest vitan um evnið – góðtaka ella enntá praktisera samkyndan livihátt.”

Kortini bóðu teir samkynd um at vera varin við, hvussu tey tosaðu um samkyndleika: “Í byrjanini av átakinum skal almenningurin helst ikki vera vitni til samkynda atferð og orsakað av tí skakast ella fáa andstygd. Í staðin eiga vit at gera lítið burtur úr ímyndini av tí kynsliga, meðan spurningurin um rættindi til samkynd skal – í tann mun, tað er gjørligt – gerast til ein abstraktan spurning um sosial viðurskifti.”

Dragshowið í Norðurlandahúsinum beint upp undir Ólavsøku síðsta ár vísir tí, at Føroyar eru komnar langt í hesi strategi at “umvenda” føroyingar.

Eitt var heilt grundleggjandi fyri strategiina: “Samkynd mugu lýsast sum offur, ið hava tørv á verju, tí so fara hinskynd av sær sjálvum at fáa lyndi til at verja samkynd.” Høvundarnir vildu vera við, at ein slík strategi fór at føra til eina almenna “umvending” í spurninginum um samkyndleika: “Endamálið við offurímyndini er at fáa hinskynd at kenna seg ógvuliga illa við… og síðani leggja grundarlagið fyri, at umvendingartilgongdin kann byrja. Hetta verður gjørt við at fáa hinskynd at seta seg inn í støðuna hjá samkyndum. Soleiðis skulu hinskynd fáa samkenslu við støðu teirra samkyndu sum tey veiku í samfelagnum.”

Um hetta skuldi eydnast, máttu nøkur av teimum samkyndu gerast minni sjónlig. Kirk og Madsen vóru ósmædnir og løgdu upp til, at bert ein høvuðsbólkur av samkyndum skuldi gerast ímyndin av samkyndum: “Heilt ítøkiliga merkir hetta, at braneggjaðir menn við yvirskeggi og leðurklæðum, drag queens og mansligar lesbiskar kvinnur ikki mugu koma fyri í prentlýsingum av samkyndum og í øðrum almennum tilfari. Vanlig ung fólk, miðaldrandi kvinnur og eldri fólk av øllum ættarsløgum skulu vera við, og ikki at gloyma foreldur og hinskyndir vinir hjá samkyndum.” Dragshowið í Norðurlandahúsinum beint upp undir Ólavsøku síðsta ár vísir tí, at Føroyar eru komnar langt í hesi strategi at “umvenda” føroyingar.

Hvussu við upprunanum til kynsliga orientering? Góða gongdin hjá hesi rørslu kann í stóran mun sporast aftur til sjálva hugsanina um “orientering”. Meiri nágreiniliga fingu samkynd vind í seglini við at siga, at tey vóru fødd soleiðis. Kirk og Madsen góvu hesi ráð fyri at ávirka almenningin: “Vit halda, at samkynd skulu metast at vera fødd sum samkynd – hóast kynslig orientering fyri menniskju flest tykist vera eitt úrslit av einum fløktum samanspæli millum, (1) hvat vit av náttúru hava lyndi til og (2) okkara umhvørvi í barna- og ungdómsárunum. At siga almenninginum, at samkyndleiki kann vera eitt val, er at lata upp fyri prátinum um ‘moralsk val og synd’ og at geva teimum stívrendu trúgvandi ein stav at buka okkum við. Hinskynd mugu verða lærd, at tað er líka náttúrligt fyri summi at vera samkynd, sum tað er fyri onnur at vera hinskynd.”

“Vit halda, at samkynd skulu metast at vera fødd sum samkynd – hóast kynslig orientering fyri menniskju flest tykist vera eitt úrslit av einum fløktum samanspæli millum, (1) hvat vit av náttúru hava lyndi til og (2) okkara umhvørvi í barna- og ungdómsárunum.

Kirk og Madsen sóu kristnu trúnna sum størstu forðingina fyri, at samkyndur liviháttur skuldi verða góðtikin. Fyri at gera nakað við hesa forðing góvu Kirk og Madsen samkyndum ráðini um at “nýta sína talu til at grugga moralska vatnið – t.v.s. at máa støðið undan tí, sum gevur trúartrongskygni sítt pláss og sín rætt.” Hvussu tá? “Hetta hevur við sær, at vit almannakunngera stuðul frá moderatum kirkjum og seta álvarslig teologisk spurnartekin við konservativa bíbliulæru. Tað merkir eisini, at vit avdúka ósamsvarið og hatrið, sum liggur til grund fyri lærum mótvegis samkyndum.” Ikki løgið lýsa høvundarnir konservativar kirkjur sum “homohatarar” og “gamalt deyðavatn, ið als ikki fylgir við tíðini og tí nýggjasta innan sálarfrøðina.” Hesin hugburður minnir ikki sørt um tað, ið summi søgdu um bønarhaldið á Vaglinum stutt fyri løgtingsvalið 2015. Ein nevndarlimur í LGBT segði m.a., at á Vaglinum var nógv hatur og óvitan umframt “800 stk av créme de la créme av føroyska Homofobiaville…” Ja, so eru øll hesi kristnu sett í haturs- og homofobbásin.

Um vit líta afturá, so síggja vit, hvussu ótrúliga væl hesi ráð um at ávirka almenningin hava eydnast. Dagsskráin, ið Kirk og Madsen løgdu fyri dagin síðst í 80’unum, førdi til onki minni enn eina sosiala kollvelting. Við at lýsa seg sjálv sum vanligir amerikanarar, ið bert ynsktu frælsi og sjálvrealisering, nýdefineraðu samkynd moralsku javnvágina. Spurningar um rætt og skeivt vórðu skýrdir at vera avoldaðir, kúgandi og snópisligir í hesi nýggju mentan. Í staðin gjørdist spurningurin um “rættindi” aðalsmerkið í strategiini, sum skuldi broyta fatanina hjá almenninginum. Ein strategi, sum LGBT-rørslur kring heimin eftir øllum at døma tilvitað hava fylgt við ógvuliga góðum úrslitum.

Eitt úrslit er, at tey, sum eru ímóti samkyndum “hjúnabandi”, verða skýrd gamaldags, vandamikil, hatursfull, homofobar, kúgarar o.s.fr., meðan tey, ið ganga á odda fyri LGBT-rættindum, hinvegin verða lýst sum tey, ið virka fyri ljósari tíðum, framgongd og einum rúmligum og tíðarhóskandi samfelag. Júst henda sundurbýting ger tað nærum ógjørligt at fáa eitt skilagott orðaskifti um, hvørt hjúnabandslógin skal broytast ella ei. Har tykist bert vera ein loysn: broyting. Alt annað kemur undir kúgan og hatur og er tí ikki ein møguleiki..

Í staðin gjørdist spurningurin um “rættindi” aðalsmerkið í strategiini, sum skuldi broyta fatanina hjá almenninginum. Ein strategi, sum LGBT-rørslur kring heimin eftir øllum at døma tilvitað hava fylgt við ógvuliga góðum úrslitum.

Fyri 20 árum síðani var tað óhugsandi hjá flestu føroyingum, at okkara fólkavaldu skuldu taka støðu til at broyta hjúnabandslógina í 2016 – enntá fyri aðru ferð innan bert fá ár. Í dag tykjast nógvir føroyingar hinvegin halda tað vera heilt ófatiligt, at hjúnabandslógin ikki langt síðani er vorðin broytt. Summi gleðast um, at løtan nú tykist vera nær, tá samkynd kunnu ganga saman í hjúnaband.

Okkara samfelag hevur tí nakrar heilt grundleggjandi trupulleikar. Fyri at kunna skilja hesar trupulleikar, mugu fyrst vit skilja, hvussu tankagongdin hjá føroyinginum í dag er skrúvað saman. Ráðini í After the Ball geva okkum eina greiðari mynd av hesi tankagongd. Tí má sigast, at støðan er ógvuliga álvarssom, og fólkaræðið er í vanda.

LGBT plagar at siga, at Føroyar eru á skeivari síðu søguliga sæð. Við øðrum orðum eru Føroyar ikki tíðarhóskandi, fyrr enn hjúnabandslógin eisini fevnir um samkynd parløg. Men við hesi grein eru tey, sum ynskja at broyta hjúnabandslógina, kunnað um, hvørji søgu tey gerast partur av, um tey atkvøða fyri at broyta hjúnabandslógina. Eini søgu, ið er merkt av eini bergtakandi sosialari og moralskari samfelagskollvelting, men sum hevur týðiligar røtur aftur til heldur ivasomu ætlanirnar og framferðarhættirnar í bókini After the Ball.

[1] At ávirka tankar og hugburðir hjá øðrum við at nýta snildar og ofta óreiðiligar hættir (Den Danske Ordbog, mín týðing).

Meirilutin í Trivnaðarnevndini fær ikki vart kirkjuna

Published on mars 15, 2016mars 15, 2016 by Admin

Leitar tú eftir uppfinningarsomum undanførslum, so skalt tú bara lesa tað, sum meirilutin í Trivnaðarnevndini skrivar í sínum áliti um hjúnabandslógina.

Líka síðani uppskotsstillararnir tóku lógaruppskot nr. 21/2015 um ikki at loyva fólkakirkjuni at víga hjún av sama kyni aftur, hevur stóra ivamálið verið, hvat nú fer at henda við kirkjuni. Nógv eru tey, sum meta § 14, stk. 2 í hjúnabandslógini vera ein avgerandi prinsipiellan trupulleika. Har stendur:

Ægtefæller kan få et ægteskab, som er indgået ved borgerlig vielse, kirkeligt velsignet af en præst i folkekirken.

Argumentið er einfalt: Verður hjúnabandslógin broytt soleiðis, sum uppskotsstillararnir vilja, so verða hjún av sama kyni “ægtefæller” í júst sama mun sum hjún av hvør sínum kyni. Við tí at vera “ægtefælle”, at vera hjún, fylgir rætturin at verða signaður í kirkjuni. So leingi hjúnini eru borgarliga vígd, so hava tey henda rætt. Við hesum er signing av samkyndum komin beint inn í fólkakirkjuna.

Stuðulin, sum uppskotið hevur millum manna, er í stóran mun treytaður av eintýdda muninum, sum hevur verið gjørdur ímillum “borgarligt” og “kirkjuligt”.

Fleiri politikkarar – seinast allur Sambandsflokkurin – hava givið til kennar, at teir ikki ætla sær at lóggeva hjúnaband ímillum tvey av sama kyni inn í kirkjuna. Stuðulin, sum uppskotið hevur millum manna, er eisini í stóran mun treytaður av eintýdda muninum, sum hevur verið gjørdur ímillum “borgarligt” og “kirkjuligt”. Sjálvt LGBT Føroyar hava verið úti og vissað føroyingar um, at tey ikki ætla sær inn í kirkjuna. Eiler Fagraklett, nevndarlimur í LGBT Føroyar, viðgekk tó í sjónvarpskjaki í fjør, at hetta var ein strategisk avgerð frá teirra síðu. Hetta sigur nógv, men fyrst og fremst sigur tað nakað um, júst hvussu greiður viljin hjá Føroya fólki er.

Tað var júst av hesi orsøk, at uppskotsstillararnir upprunaliga gjørdu lógaruppskot nr. 21/2015. Uppskotið varð tó tikið aftur orsakað av prinsipiellum mótmæli frá leiðsluni í fólkakirkjuni. Ikki kann sigast, at nakar av uppskotsstillarunum síðani hevur megnað at sett orð á, hví trupulleikin, ið teir mettu vera so mikið álvarsaman, at sjálv kirkjulógin skuldi broytast, nú er burtur.

Hetta hevur heldur ikki eydnast meirilutanum í Trivnaðarnevndini.

Havt verður á lofti, at § 14 stk. 2 ikki lóggevur inn í føroysku fólkakirkjuna, tí fólkakirkjan er yvirtikið málsøki og er tí føroysk, meðan hjúnabandslógin enn er donsk. Ongi greið og nágreinilig argument verða nevnd fyri at stuðla hesum pástandi.

Í partinum av álitinum, sum meirilutin skrivar, verður roynt at sissa tey, sum bera ótta fyri kirkjuligu avleiðingunum av at broyta hjúnabandslógina. Havt verður á lofti, at § 14 stk. 2 ikki lóggevur inn í føroysku fólkakirkjuna, tí fólkakirkjan er yvirtikið málsøki og er tí føroysk, meðan hjúnabandslógin enn er donsk. Ongi greið og nágreinilig argument verða nevnd fyri at stuðla hesum pástandi. Tað verður ikki víst til nakað annað lógarmál, sum á líknandi hátt er ávirkað av tjóðskaparligari sundurbýting. Ei heldur verður víst til løgfrøðiligu ráðgevingina, sum Trivnaðarnevndin hevur fingið, fyri at grundgeva fyri hesum múrinum ímillum yvirtikin og ikki-yvirtikin málsøki. Man gloymir enntá at nevna, at Mentamálaráðið í sínum uppriti vísir á, at tann parturin av kirkjurættinum, ið viðvíkur signing av borgarliga giftum, og ritualið til hesa signing, ikki eru yvirtikin, og sostatt enn eru undir donskum málsræði. Harumframt viðgongur meirilutin, at løgfrøðiliga ráðgevingin hjá Løgtinginum “ikki er sannførd um, at § 14, stk. 2 í hjúnabandslógini undir donskum løgræði ikki framvegis røkkur inn í innaru viðurskifti kirkjunnar, hóast kirkjan er yvirtikin”. Men henda ráðgeving verður ikki tikin til eftirtektar, eftir øllum at døma tí at kirkjumál liggja – sambært Trivnaðarnevndini – uttan fyri serfrøðina hjá ráðgevingini hjá Løgtinginum. Tað er Mentamálaráðið, sum “umsitur og harvið tulkar kirkjulóggávuna.” Her gloymir meirilutin at nevna, at Mentamálaráðið sjálvt mældi til antin at strika § 14, stk. 2 ella at broyta hana. Í uppritinum verður millum annað sagt,

“Hevði § 14, stk. 2 verið strokin, hevði tað … verið upp til fólkakirkjuna, hvørt hon valdi at hava ritual til at signa borgarliga gift pør.”

Trupulleikin er tó, at sambært stjóranum í Løgtinginum, so ber tað als ikki til at pilka § 14, stk. 2 burturúr nú.

Manglandi ritualið er tí, í sjálvum sær, eingin forðing fyri, at samkynd kunnu verða signað.

Mentamálaráðið er sostatt ósamt við meirilutan: verður § 14, stk. 2 ikki strokin, er tað ikki upp til kirkjuna sjálva, hvørt hon velur at hava ritual at signa borgarliga gift pør. Tað vil siga, at § 14, stk. 2 lóggevur beinleiðis inn í kirkjuna.

Eisini hevur verið ført fram, at kirkjan ikki kann signa samkynd hjún, tí at hon ikki hevur nakað ritual til endamálið. Tað er rætt, at kirkjan ikki hevur eitt slíkt ritual. Men sambært § 2, stk. 1 í Løgtingslóg nr. 42 frá 26 mai 2008 um at brúka kirkju og um limaskap í fólkakirkjuni kann bispur geva loyvi til at nýta onnur ritual enn tey góðkendu. Manglandi ritualið er tí, í sjálvum sær, eingin forðing fyri, at samkynd kunnu verða signað. Og spyrst eitt rættarmál burtur úr hesum, er ikki óhugsandi, at bispur verður noyddur at gera og góðkenna eitt ritual sum skjótast.

Meirilutin tykist ikki sjálvur at vera serliga vísur í síni søk, at danska § 14, stk. 2 onga ávirkan hevur á føroysku fólkakirkjuna, tí roynt verður at vissa Løgtingið um, at heilt fá borgarliga gift hjún hava gjørt brúk av teirra rætti til kirkjuliga vígslu. Hetta er eitt løgið argument, tí tað tykist beinleiðis at mótsiga tí, sum meirilutin júst hevur sagt um, at danskar paragraffir ikki eru galdandi í yvirtiknum stovnum. Um § 14, stk. 2 ikki er galdandi í fólkakirkjuni, hví og hvussu vórðu so hesa fáu borgarliga giftu signað? Samstundis tykist enn ein óvissa at vera at hóma hjá meirilutanum: um nú pástandurin ikki heldur, so kann meirilutin sissa Løgtingið og vísa á, at tað er serstakliga sjáldan, at nakar vil hava sítt borgarliga hjúnaband signað. Til hetta er at siga, at tað skulu bara eini borgarliga gift hjún av sama kyni, sum krevja sín lógarfesta rætt til kirkjuliga signing, til fyri at bróta prinsipiella markið ímillum kirkju og stat.

Hví skal paragraffin, sum jú er púra vandaleys, strikast hóast alt?

Sama óvissa er til seinast at hóma, tá ið meirilutin í Trivnaðarnevndini mælir til – hóast alt hóvastákið bara nøkur fá reglubrot longur uppi – at § 14, stk. 2 verður strikað. Hví skal paragraffin, sum jú er púra vandaleys, strikast hóast alt? Jú, so at eingin ivi er. Hvørs ivin er, kann lesarin sjálvur gita.

Eitt tað týdningarmesta, sum minnilutin í Trivnaðarnevndini vísir á í samband við alla tilgongdina í hesum máli, er, hvussu illa frágingið arbeiðið hevur verið. Tilgongdin hevur, í teirra orðum, verið “ómetaliga ófullfíggjað”. Minnilutin vísir víðari á ivan, sum Løgtingsskrivstovan hevur um, hvørt ríkislógartilmælið yvirhøvur fer at verða góðtikið av avvarðandi donsku myndugleikunum, hóast tað kanska at enda verður samtykt av Løgtinginum. Hetta tí “allar mannagongdir í sambandi við ríkislógarmál, sum vanliga er ein drúgv tilgongd millum landsstýrið og donsku stjórnina, eru settar til síðis”.

Sama “ómetaliga ófullfíggjaða” háttalag tykist tíverri at eyðkenna argumentini hjá meirilutanum í Trivnaðarnevndini. Farið verður ikki hóvliga fram. Í staðin tykjast argument at verða tikin úr leysari luft, alt vegna eina desperata roynd at bjarga hesi skútu, ið hevði stungið eina broytta hjúnabandslóg út í kortið, men sum nú er so gjøgnumgatað við holum, at hon bert liggur tyngri og tyngri í sjónum.

Mynd: Simon Varwell/flickr. Viðgjørd.

Broytt hjúnaband merkir broytt seksualundirvísing

Published on mars 14, 2016mars 15, 2016 by Admin

Verður hjúnabandslógin broytt, so at tvey av sama kyni eisini verða umfatað av henni, fer ein sjálvfylgja at vera, at skúlaverkið verður ávirkað. Seksualundirvísingin má broytast, so hon endurspeglar nýggja veruleikan. Hetta segði Lyle Shelton, tá ið hann svaraði spurningum aftan á fyrilesturin hann helt í Hoyvík í desember síðsta ár.

“Vit hava longu sæð í amerikanska statinum Massachusetts, at tey hava útgivið bøkur til barnaskúlar,” segði hann. “Ein bók eitur King and King (‘Kongur og Kongur’). Hetta er ein ævintýrsøga um tveir menn, sum giftast og mussast, og hetta tilfarið verður nýtt. Børn verða soleiðis indoktrinerað við samkyndari ideologi, meðan tey eru heilt lítil. Eg vildið hildið, at flestu foreldur hava eina meining um, hvørt teirra børn skulu læra hetta í barnaskúlanum ella ikki.”

Í Avstralia er tað statsstuðlaði felagsskapurin Safe Schools Coalition Australia (SSCA), sum virkar fyri hesi somu ideologi á higartil næstan 500 skúlum. M.a. læra gentur, ið kenna seg sum dreingir, at binda síni bróst inn fyri at forða bróstmenningini. Og dreingir, ið kenna seg sum gentur, læra at fjala síni kynsgøgn.

“Hetta hendir longu nú, áðrenn vit hava broytt hjúnabandslógina. Tað, sum gongur fyri seg, er skakandi. Vit í Australian Christian Lobby hava kannað hetta nærri, og á heimasíðuni hjá SSCA hava vit funnið meira av hesum tilfari, ið verður nýtt á skúlum. Vit hava víst politikkarum tilfarið. Øll eru skakað. Vit hava gjørt ummæli í miðlunum, men vit eru ikki komin so langt, at ein størri partur av fólkinum talar at. Vónandi verður tað næsta ár, og vit fara at halda á við okkara átaki, tí at tað, sum tey læra tey ungu, er beinleiðis ónt.”

Tað er ein sannroynd, at mong ung fara gjøgnum tíðarskeið, har tey eru ørkymlað um sín kynsliga samleika. Mong vaksa seg frá tí, og millum teirra, ið halda seg vera transpersónar, siga heili 80%, at hesar kenslur hvørva við árunum.

“Hagtøl vísa, at um tú letur børnini fáa frið, koma tey flestu ígjøgnum hetta ørkymlandi tíðarskeið í øllum góðum. Men at læra børn um hetta nýggja kynsástøðið, tá tey eru so ung, er ógvuliga ørkymlandi fyri tey,” ávarar Lyle Shelton.

Hóast tað er nóg trupult í sær sjálvum at vera ørkymlaður, so kann virksemið hjá SSCA hava enn verri fylgjur við sær.

“Um hetta førir til langtíðar avleiðingar fyri likamið, t.d. bróstskaða ella ófruktbæri, hvør skal so ábyrgjast fyri tað?,” spyr Lyle Shelton framhaldandi um skaðiligu ráðini, SSCA gevur ungum í Australia. “Vit hildu hetta vera so mikið álvarsamt, at vit bóðu ein løgfrøðing um at geva okkum løgfrøðiliga ráðgeving. Hann segði, at myndugleikarnir kunnu ábyrgjast, um eitt barn fær skaða av at taka ímóti ráðunum, ið eru at finna í hesum tilfarinum, sum verður nýtt á skúlum í dag.”

Lyle Shelton leggur dent á, at seksualundirvísing er eitt ógvuliga álvarsamt mál í hesi dagsskrá, tí tað kann fáa so álvarsligar avleiðingar fyri børnini – serliga fyri transpersónar.

“Hetta tilfarið verður eisini ført inn á okkara skúlar nú, og tað ger okkum stúrin. Tilfarið leggur ikki upp til kynsskifti, tá børnini eru so smá, men tað leggur upp til hitt, sum eg nevndi. Seinni fer onkur tí kanska at skifta kyn, og tað hevur avleiðingar.”

“Hetta er eitt kynsástøði,” tekur Lyle Shelton samanum. “Ongin kann broyta sína lívfrøðiligu støðu. Um tú ert føddur sum kallkyn, hevur tú mannlig kromosom. Man kann gera royndir við tíni beinagrind 100 ár eftir, at tú ert deyður, og staðfesta, at tú vart ein maður, uttan mun til hvussu nógvar viðgerðir, tú hevur havt, ella hvussu nógv hormon, tú hevur tikið fyri at gerast ein kvinna. Eg haldi ikki, at nógv fólk vita hetta. Men hetta kynsástøðið hevur fingið alsamt betri rúm í okkara vanligu mentan og er nú komið inn í undirvísingarætlanir á okkara skúlum.”

Politikkarar og felagsskapir hava funnist at átakinum hjá SSCA fyri at fremja eina “víðgongda seksuella eksperimentatión.” Átakið, sum varð sett í verk undir undanfarnu stjórn, hevur síðstu mánaðirnar ført til, at núverandi forsætisráðharrin, Malcolm Turnbull, er komin undir trýst, og hann hevur tí biðið um eina frágreiðing um átakið.

Rætturin til børn fylgir við rættinum at giftast

Published on mars 10, 2016mars 10, 2016 by Admin

Lyle Shelton vitjaði í Føroyum í desember, og undir vitjanini helt hann almennan fyrilestur um, hvat ein broytt hjúnabandslóg fer at føra við sær. Í fyrilestrinum vísti hann á, at í mannarættindasáttmálanum hjá ST grein 16 stk. 1 til 3 er hjúnabandið ein samansettur rættindapakki, ið m.a. umfatar giftu og tað at stovna familju.

“Forsprákararnir fyri samkyndum hjúnabandi siga ikki, at teir ynskja hjúnabandið uttan børn,” sigur Lyle Shelton. “Teir vita ógvuliga væl, at hjúnabandið gevur rætt til at fáa børn. Men av tí at kynsliga sameiningin millum tvey av sama kyni ikki kann skapa børn, er neyðugt við hjálp frá einum triðja og viðhvørt fjórða persóni.”

Hetta førir við sær, at sonevnd “javnrættindi til hjúnaband” í grundini ikki bert snúgva seg um at giftast, men eru ein heildarloysn við etiskum avbjóðingum.

Forsprákararnir fyri samkyndum hjúnabandi siga ikki, at teir ynskja hjúnabandið uttan børn. Teir vita ógvuliga væl, at hjúnabandið gevur rætt til at fáa børn.

“Um fyrimunirnir við ‘javnrættindum til hjúnaband’ skulu gerast til veruleika, mugu tveir menn fáa atgongd til eina vinnuliga skipan við burðarmammum, meðan tvær kvinnur mugu fáa atgongd til eina skipan við navnleysum sáðgevarum,” vísir Lyle Shelton á. “Ein vinnulig skipan við burðarmammum krevur, at kvinnur leiga sína lívmóður út og geva síni egg. Hetta er grov misnýtsla. Feministar kring heimin ynskja at banna vinnuligum skipanum við burðarmammum. Eitt átak er í gongd í løtuni. Eg taki undir við teimum. Tær ynskja at banna hesum fyri bæði samkynd og hinskynd, og tað haldi eg vera rætt. Ein skipan við burðarmammum tænir ikki tí besta fyri barnið og als ikki tí besta fyri kvinnur. Og sáðgeving tænir ikki tí besta fyri børn.”

Lyle Shelton minnir á, at hetta ikki bert er ein spurningur viðvíkjandi samkyndum. Tað er ein etiskur spurningur fyri alt samfelagið, og sambært Lyle er hesin spurningur ikki viðgjørdur nóg væl og nóg víða.

“Men um samkynt hjúnaband kemur inn í lógarverkið, verður tað ógjørligt at halda fram við kjakinum um eina skipan við tøkniligum gitnaðarinntrivum.”

At lóggeva soleiðis, at tvey av sama kyni kunnu gerast hjún, er at kynsneutralisera hjúnabandið. Tað hevur sínar avleiðingar.

Men um samkynt hjúnaband kemur inn í lógarverkið, verður tað ógjørligt at halda fram við kjakinum um eina skipan við tøkniligum gitnaðarinntrivum.

“At nýdefinera hjúnabandið er at nýdefinera foreldraleiklutin og at strika hugsanina um, at kyn hevur týdning í uppalingini av einum barni. Tað loyvir, at eitt barn verður noktað kennskapin til og kærleikan frá í minsta lagi einum av sínum foreldrum – ikki orsakað av sorgarleiki ella at annað av foreldrunum rýmir, men einans fyri at nøkta kenslubornu ynskini hjá einum vaksnum, sum ikki er foreldur at hesum barni,” sigur Lyle Shelton.

Her bresta rættindi hjá børnum og ynskini hjá vaksnum sostatt saman. Hvat er tá at gera?

“Tá eitt samfelag upplivir, at rættindi og ynski bresta saman, eiga rættindi hjá vaksnum at boyggja seg fyri rættindum hjá børnum, ið eru tey mest sárbæru,” slær hann fast. “At vit í dag eru til reiðar at møta teimum krøvum, sum samkynda ideologiin setur, og sum noktar teimum, ið onga rødd hava, síni grundleggjandi rættindi, er ein mátistokkur fyri, hvussu sjálvsøkið okkara samfelag er vorðið.”

Spurningurin, sum ofta verður reistur í hesum føri, er, um samkynd pør ikki kunnu elska eitt barn og uppala tað væl.

“Sjálvandi kunnu tveir menn elska eitt barn. Og sjálvandi kunnu tvær kvinnur uppala eitt barn við góðum úrslitum. Men at skriva hetta inn í lógarverkið bendir á, at kærleikslýsingin hjá the Beatles (“All you need is love”) er tað einasta, sum er neyðugt. Jú, kærleiki er neyðugur, men kærleikin hevur tørv á sannleika. Sannur kærleiki kann ikki liva lið um lið við lygnina. Tað er ein lygn at látast sum, at tveir menn kunnu røkja móðurleiklutin. Tað er ein lygn at látast sum, at tvær kvinnur kunnu røkja faðirleiklutin.”

Sokallað ‘javnrættindi til hjúnabandið’ eru ein heildarloysn, og um tú ikki ert til reiðar at góðtaka, at hesin pakki sigur satt um veruleikan, lat so vera við at taka undir við honum.

“Tað er bert elitan í okkara samfelag, sum er blind yvir fyri hesum og ikki dugir at skilja tað,” heldur Lyle Shelton á. “Tá eitt barn verður føtt, kennir tað bert eitt, og tað er sína mammu. Hvat fyri samfelag hevði skipað ein almannapolitikk, sum loyvdi, at eitt nýføtt barn varð tikið úr føvninginum á síni mammu og givið tveimum monnum? Hvat fyri samfelag hevði noktað einum barni at kent pápa sín, sum um einasti týdningurin, ið hesin maður hevði fyri hetta barn, var at framleiða sáð?”

Lyle Shelton biður tí politikkarar hugsa seg væl um, áðrenn teir atkvøða fyri, at tvey av sama kyni skulu fáa loyvi at giftast.

“Sokallað ‘javnrættindi til hjúnabandið’ eru ein heildarloysn, og um tú ikki ert til reiðar at góðtaka, at hesin pakki sigur satt um veruleikan, lat so vera við at taka undir við honum.”

Hjúnabandslógin ger mun á – ein broytt hjúnabandslóg fer at diskriminera

Published on februar 29, 2016apríl 16, 2016 by Admin

Meginreglan, at øll skulu vera viðfarin á sama hátt, sigur, at líkar støður skulu verða viðgjørdar eins. Meginreglan sigur tí eisini, at tað er í lagi, at ólíkar støður ikki verða viðgjørdar eins. Tað hevði hvørki verið rímiligt ella skilagott at viðgjørt ólíkar støður eins. Tað hevði jú verið í stríð við góðan almannapolitikk og hevði ivaleyst skapt órættvísi í fleiri førum.

Av tí at hjúnabandið í stóran mun snýr seg um børn og uppaling, gevur tað góða meining, at hjúnabandið verður viðgjørt á serstakan hátt í mun til onnur parløg. Men so skjótt, sum hetta er sagt, byrja summi fólk at ákæra onnur fyri diskriminatión. Tí er tað upp á sítt pláss at siga eitt sindur meira um henda “trumf”, sum so ofta verður blakaður á borðið í kjakinum um hjúnabandslógina.

Onkuntíð halda vit tó, at tað er í lagi at gera mun á – eisini ymiskum parløgum og hjúnum.

Tá fólk klaga um diskriminatión, meina tey neyvan, at vit ongantíð skulu gera mun á nøkrum. Í staðin klaga tey, tí tey halda, at okkurt órættvíst verður framt. Tað er jú órættvíst at viðgera líkar støður á ólíkan hátt. T.d. er tað órættvíst at nokta einum væl skikkaðum umsøkjara starv orsakað av hansara ættarslagi ella kyni, um hvørki av hesum báðum eru viðkomandi fyri starvið.

Onkuntíð halda vit tó, at tað er í lagi at gera mun á – eisini ymiskum parløgum og hjúnum. Øll høvdu nokk hildið, at eini 80 ára gomul hjún ikki høvdu verið eitt gott boð upp á eitt ættleiðingarpar. Ongin hevði sagt, at hesi áttu at havt sama møguleika at ættleitt sum eini 30 ára gomul hjún, sum eisini ynsktu at ættleiða. Orsøkin er greið og góð. Aldurin er viðkomandi í hesi støðuni: eini 30 ára gomul hjún eru nóg ung til at ættleiða, meðan 80 ára gomlu hjúnini ikki eru tað. Munurin rættvísger, at hesi bæði hjúnini ikki fáa sama møguleika at ættleiða. Neyvan er tað nakar, sum heldur hetta vera diskriminatión. Í staðin vilja øll nokk siga, at hetta er rættvíst.

Tá vit tosa um hjúnabandið, gevur hjúnabandslógin øllum borgarum sama rætt at giftast við einum av hinum kyninum. Hetta er ikki at diskriminera samkynd, men at gera mun á parløgum, tí har er ein grundleggjandi munur. Parlagið millum mann og kvinnu er øðrvísi, enn parlagið millum tvey av sama kyni. Ein av grundleggjandi mununum snýr seg um børn: eitt parlag millum tvey av sama kyni kann ikki skapa børn. Og tað kann heldur ikki geva einum barni bæði mammu og pápa. Í besta føri annað av hesum. Í einum parlagi ímillum tvey av hvør sínum kyni er nøring hinvegin ein møguleiki. Og barnið fær bæði mammu og pápa.

Parlagið millum mann og kvinnu er øðrvísi, enn parlagið millum tvey av sama kyni.

Tí er tað ikki ikki diskriminerandi, at hjúnabandið millum mann og konu fær øðrvísi viðferð í lógini enn eitt samkynt parlag. Sum við ættleiðingardøminum oman fyri er munurin greiður. Tí er tað rættvíst, at hesi ymisku parløg fáa ymiska viðferð í lógini. Alt annað hevði verið órættvíst, og tað hevði serliga gingið út yvir børnini.

Tey, sum siga, at samkynd pør og hinskynd hjún eiga at vera líka fyri lógini, hava tí fleiri trupulleikar. Fyrst mugu tey próvføra fyri, at nøring og barnauppaling einki hava við hjúnabandið at gera – at tað ikki er nakar fyrimunur fyri børn, at foreldur teirra eru gift. Eisini mugu forsprákararnir vísa á, at eitt barn ikki hevur nakran grundleggjandi rætt til at verða uppalt av síni mammu og sínum pápa, hóast greinarnar 7 og 9 í barnarættindasáttmálanum hjá ST púra greitt siga, at børn hava rætt til júst hetta, har tað er gjørligt.

Hetta merkir, at ikki fyrr enn forsprákarar fyri eini broyttari hjúnabandslóg hava prógvað, at ongin viðkomandi munur er ímillum hinskynd hjún og samkynd parløg, kunnu teir av sonnum gera krav upp á líka viðferð yvir fyri lógini. Og í hesi próvførslu má serligur dentur leggjast á at lýsa viðurskiftini út frá barnsins sjónarhorni.

Um tað ikki eydnast forsprákarum at grundgeva fyri hesum, so verður úrslitið, at børnini í samkyndum húsarhaldum í mongum førum verða diskriminerað. Tey, ið eru úrslit av gitnaðarinntrivum, fara í útgangsstøðinum at hava mist í øllum førum eitt av sínum biologisku foreldrum. Hetta, hóast tey hava rætt til bæði. Altso fara tey ikki at vera líka fyri lógini í mun til børn, sum fara at vaksa upp hjá báðum sínum biologisku foreldrum. Nýggju familjulógirnar skapa støður, har hesi børn vera fyri mismuni. Hetta er í stríð við barnarættindasáttmálan grein 2, ið snýr seg um líkarætt fyri øll børn. Var tað ikki ein felagsskapur, sum tosaði um javnrættindi fyri allar borgarar? Í staðin fyri at tosa um rættindini hjá børnum til síni biologisku foreldur, tosar hesin felagsskapur um rættindi hjá vaksnum at fáa børn – kosta, hvat tað kosta vil.

Í staðin fyri at tosa um rættindini hjá børnum til síni biologisku foreldur, tosar hesin felagsskapur um rættindi hjá vaksnum at fáa børn – kosta, hvat tað kosta vil.

Her kemur javnrættindaspurningurin sostatt í klemmu. Ein broytt hjúnabandslóg fer tí ikki at loysa diskriminatiónstrupulleikan, sum LGBT tosar so nógv um. Trupulleikin verður bert fluttur. Hann verður fluttur yvir á okkara minstu og veikastu samfelagsborgarar, sum onga rødd hava – í øllum førum ikki tey fyrstu mongu árini.

Samanumtikið merkir hetta, at núverandi hjúnabandslóg ikki diskriminerar. Hon ger mun á – og tað av røttum. Men verður hjúnabandslógin broytt fyri at loysa sokallaða diskriminatiónstrupulleikan, so fer hon júst at diskriminera – ikki tey vaksnu, men børnini. Ikki fyrr enn tá kunnu vit altso tosa um veruliga diskriminatión. Tað er órættvísi.