Tag: trúarfrælsi

Allastaðni, har hjúnabandið er broytt, hevur tað skert persónliga frælsið – ikki styrkt tað

Published on by Admin

Í stríðnum fyri at broyta hjúnabandslógina verður tosað um, at ein minnilutabólkur – í hesum føri samkynd v.fl. – skulu fáa sama persónliga frælsi sum øll onnur, nevniliga “frælsi at giftast”. Tá hava vit eitt frælsari samfelag, vilja forsprákarar vera við. Men tað merkisverda er, at manglandi persónligt frælsi serliga er at síggja í teimum londum, ið hava broytt hjúnabandslógina. Kanada, ið broytti hjúnabandslógina í 2005, er kanska tað besta dømið. Í dag, bert 11 ár eftir broytingina, sæst týðiliga, í hvussu stóran mun grundleggjandi frælsi hjá vanligum kanadiskum borgarum eru vorðin skerd.

Talufrælsið er skert ógvuliga nógv. Nú er tað heilt vanligt at halda, at fólk eru langt úti og stoytandi, um tey alment eru ímóti hjúnabandi millum tvey av sama kyni. Ella um tey siga, at tað er best fyri eitt barn at vaksa upp hjá mammu og pápa sínum. Anti-diskriminatiónslógir verða javnan nýttar til at fáa slíkar “lógbrótarar” at tiga.

Men tað merkisverda er, at manglandi persónligt frælsi serliga er at síggja í teimum londum, ið hava broytt hjúnabandslógina.

Samvitskufrælsið: hundraðtals einstaklingar og fyritøkur, ið veita tænastur í sambandi við brúdleyp, eru vorðin noydd at standa andlit til andlits við kanadiskar dómstólar og mannarættindaráð. Orsøkin er, at tey av samvitskuávum ikki hava viljað bukkað undir fyri trýstinum at veita tænastur í sambandi við brúdleyp, sum tey ikki vilja luttaka í.

Frælsið, at vera foreldur: foreldur, sum ikki taka undir við hjúnabandi millum tvey av sama kyni, ella sum eru ímóti at lata børn síni fáa ta víðgongdu seksualundirvísing, ið fylgir hesum ráki, eru eisini komin í stríð við lógina. Í summum førum er tað farið so langt, at staturin hevur tikið børn frá foreldrum. Um hetta ikki er at gera seg inn á persónliga frælsið, hvat er so?

Frælsið, at kenna kærleikan frá mammu og pápa: av tí at rætturin til hjúnaband inniber rættin til at stovna familju, merkir ein broytt hjúnabandslóg, at fleiri børn, ið eru úrslit av eftirgjørdum gitnaði antin við sáðgeva sum pápa ella burðarmammu sum móðir, verða fødd. Hesi børn missa rættin at kenna í minsta lagi eitt av sínum foreldrum ella at hava samband við viðkomandi. Í mongum førum fáa tey heldur ikki atgongd til heilsu- ella ílegusøguna hjá hesum eina foreldrinum. Hvar er frælsið í hesum?

Hóast tað í føroyska kjakinum kann síggja út til, at bert kristin eru ímóti at broyta hjúnabandslógina, er hetta kortini ikki soleiðis aðrastaðni. Ateistiski høvundurin Brendan O’Neill er eisini ímóti. Hann staðfestir í grein síni Gay marriage and the death of freedom, at “Allastaðni, har samkynt hjúnaband er sett í gildi, hevur tað skert frælsið – ikki styrkt tað. Kjakið er køvt, øðrvísi hugsandi vorðin plágað og táragass nýtt ímóti kritikkarum. Kærleiki og hjúnaband hoyra møguliga saman, men tað gera frælsi og hjúnaband millum tvey av sama kyni als ikki. Stríðið fyri sokallaða frælsinum at giftast hevur givið statinum størri vald í staðin fyri at víðka frælsið hjá monnum og kvinnum. Tey, ið virka fyri hesum frælsi at giftast, megna ikki at svara píniligum spurningum. Eitt dømi: um hjúnaband millum tvey av sama kyni er ein spurningur um frælsi, hvussu ber tað tá til, at allastaðni, har henda lógarbroyting er framd, hevur úrslitið verið, at myndugleikarnir alsamt meira hava stýrt gerandislívinum hjá borgarum?” Dømini, ið hann nevnir, eru úr Fraklandi, USA og Bretlandi.

Tað hevur avleiðingar við sær at broyta hjúnabandið. Álvarsamar avleiðingar. Hygg bert eftir “londunum, sum vit samanbera okkum við”.

Um vit føroyingar veruliga virðismeta omanfyrinevndu frælsi, mugu vit hyggja væl eftir, hvørja ávirkan slíkar grundleggjandi sosialar broytingar hava ført við sær í øðrum londum – hóast tær vórðu framdar við einum ynski um at fremja persónliga frælsið hjá einum samfelagsbólki. Men hvørki lógaruppskotið ella álitið frá meirilutanum í Trivnaðarnevndini geva nakrar ábendingar um, at hetta hevur verið gjørt. Í staðin verður messað upp í saman, at henda lógarbroyting ikki fær nakrar negativar sosialar avleiðingar. Og tey, sum eftirlýsa eini gjøllari viðgerð av møguligum avleiðingum, verða skuldsett fyri at grugga málið, og síðani verður vent aftur til grunnu og einføldu slagorðini um javnrætt.

Men er tað ikki ov gott til at vera satt, at ongar negativar sosialar avleiðingar eru? Jú. Tað hevur avleiðingar við sær at broyta hjúnabandið. Álvarsamar avleiðingar. Hygg bert eftir “londunum, sum vit samanbera okkum við”. Tí átti uppskotið at verið felt. Í staðin áttu myndugleikarnir at givið sær stundir til at kanna málið betur, áðrenn teir tóku eina avgerð. Hví ikki seta ein arbeiðsbólk, ið umboðar breiddina í føroyska fólkinum, til at gera júst hetta, í staðin fyri at samtykkja eina lógarbroyting í óðum verkum? Eina lógarbroyting, sum – fyri tað fyrsta – kanska ikki kann setast í gildi í Føroyum, og – fyri tað næsta – ongin av forsprákarunum hevur kannað avleiðingarnar av.

Fólkakirkjan kann verða noydd at signa tvey av sama kyni

Published on by Admin

§14, stk. 2 í hjúnabandslógini sigur soleiðis:

“Ægtefæller kan få et ægteskab, som er indgået ved borgerlig vielse, kirkeligt velsignet af en præst i folkekirken.”

Tað vil siga, at øll hjún hava, sambært landsins lógum, rætt at verða signað í fólkakirkjuni. Eingin avmarking er á hesum rætti. Einasta treyt er, at viðkomandi hjún eru borgarliga gift. So kunnu tey verða signað í kirkjuni.

Fyrrakvøldið frættist, at uppskotið um at lata fólkakirjuna sleppa undan at gifta hjún av sama kyni í kirkjuni varð tikið aftur.

Broytingarnar í hjúnabandslógini, sum stillararnir hava skotið upp, umfata ikki §14. Tað vil siga, at fólkakirkjan nú á ongan hátt er vard ímóti hesum broytingum. Um lógin verður broytt, fáa hjún av sama kyni rætt at verða signað í kirkjuni, júst á sama hátt sum hjún av hvør sínum kyni. Kirkjan kann tí noyðast, við lógarinnar valdi og myndugleika, at signa hjún av sama kyni, hóast hetta gongur ímóti læruni hjá kirkjuni.

Mentamálaráðið setur í skrivi til Trivnaðarnevndina ljóskastaran á henda trupulleikan og mælir til antin at strika §14, stk. 2 fullkomiliga úr lógini og soleiðis juridiskt kvetta hetta sambandið ímillum hjúnaband og kirkju, ella at ítøkiliga tilskila rættin til kirkjuliga signing til hjún av hvør sínum kyni. Men, sum sagt, so nevnir uppskotið, sum er til viðgerðar í løtuni, einki um §14, stk. 2. Verður broytingaruppskotið samtykt, fer §14, stk. 2 sostatt at standa við í verandi líki. Skal §14, stk. 2 broytast, má øll lógin sum hon er takast aftur og leggjast fram av nýggjum, við broytingunum í hesi paragraffini løgdum aftrat.

Kirkjan kann tí noyðast, við lógarinnar valdi og myndugleika, at signa hjún av sama kyni, hóast hetta gongur ímóti læruni hjá kirkjuni.

Tey, ið ganga á odda fyri broytingini í hjúnabandslógini og vilja, at hjúnabandið skal umfata tvey av sama kyni, vita, at ein stórur partur av Føroya fólki ikki vilja hava hesa broyting inn í fólkakirkjuna. Fólkið virðir hennara rætt sjálv at gera av, hvat hon lærir og praktiserar. LGBT Føroyar vita hetta og hava verið sera varin við ikki at blanda kirkjuna upp í teirra átak fyri hjúnabandsbroyting. Uppskotið, sum nú er tikið aftur og sum snúði seg um at útihýsa hjúnabandi ímillum tvey av sama kyni úr kirkjuni, var somuleiðis ein roynd at blanda kirkjuna uttanum. Hetta varð neyvan skotið upp av prinsipiellum ávum, men heldur fyri at gera broytingina av hjúnabandinum lættari at svølgja hjá Føroya fólki.

Men nú hetta uppskotið er tikið aftur, er sokallað samkynt hjúnaband trýst inn aftur í fólkakirkjuna. Øll hjún hava rætt at verða signað í kirkjuni. Verður hjúnabandslógin broytt sambært uppskotinum, sum nú liggur í Løgtinginum, so fara tvey av sama kyni at telja sum hjún á sama føti sum tvey av hvør sínum kyni. Og tey fara – sum borgarliga gift hjún – sjálvsagt eisini at hava rætt at verða signað í kirkjuni. Kirkjan hevur ongan rætt at nokta teimum hesa signing, tí signingin er tryggjað øllum borgarliga giftum hjúnum í lógini. Tað, at kirkjan ikki hevur eitt serstakt ritual til signing av hjúnum av sama kyni hevur ongan týdning. Er rætturin hjá hjúnum av sama kyni til hetta ritual lógartryggjaður, er tað bert ein spurningur um tíð, áðrenn ritualið verður almannakunngjørt.  

Avleiðingin av at broyta hjúnabandið er sostatt púra greið nú: Giftast tvey av sama kyni, hava tey fullan og lógartryggjaðan rætt at møta upp í kirkjuni og krevja at verða signað. Fólkakirkjan kann tí verða noydd at signa hjún av sama kyni, uttan mun til hvat hon sjálv sigur.

Kendur LGBT-aktivistur broytt meining um “køkurokið” í Norðurírlandi

Published on by Admin

Í 2014 komu eigararnir av Ashers Baking Company í Norðurírlandi í trupulleikar. Ein samkyndur maður, Gareth Lee, bað bakaríið um at gera honum eina køku. Køkan skuldi pyntast við tekstinum “Support Gay Marriage” umframt búmerkinum hjá javnrættindabólkinum Queer Space. Men eigararnir, eini ung kristin hjún, vildu av samvitskuávum ikki ganga ynskinum á møti.[1]

Avgerðin hjá hjúnunum Daniel og Amy McArthur var ov nógv fyri LGBT-aktivistar. Hetta var onki annað enn diskriminatión ímóti samkyndum. Diskriminatión, sum var grundað á átrúnaðarligar homofobiskar fordómar. Hjúnini McArthur lótu sína átrúnaðuarligu sannføring um hjúnaband fáa ávirkan á teirra arbeiði og noktaðu at gera eina køku. Um boðskapurin hevði stuðlað upp undir hinskynt hjúnaband og verið til frama fyri onkran kristiligan felagsskap, hevði Ashers Bakery uttan iva gjørt køkuna. Tí kundi henda avgerð ikki vera annað enn diskriminatión ímóti samkyndum.

Gareth Lee vildi ikki lata hetta um seg ganga, og við hjálp frá Equality Commission of Northern Ireland stevndi hann eigarunum. Málið kom fyri rættin í mai síðsta ár, og hjúnini McArthur vórðu funnin sek í at diskriminera og dømd at gjalda Gareth Lee 5.000 kr.

Eg ynski veruliga at verja tey samkyndu, men eg ynski eisini at verja samvitsku-, talu- og trúarfrælsið.

Flestu LGBT-aktivistar mundu taka fult undir við Gareth Lee og úrskurðinum í málinum. Ein teirra var nú 64 ára gamli bretin Peter Tatchell, ið hevur verið ógvuliga virkin í stríðnum fyri rættindum hjá samkyndum, m.a. í felagsskapinum Outrage! heilt síðani stovnina í 1990.

Peter Tatchell er grundleggjandi ósamdur við eigarunum av Ashers í spurninginum um samkynd parløg og hjúnaband. Hann metir ikki, at teirra átrúnaðarligu grundgevingar eru nøktandi. Hóast hetta hevur hann broytt meining, síðani dómur varð feldur í málinum fyri smáum níggju mánaðum síðani. Peter Tatchell heldur, at tað var skeivt av rættinum at revsa bakaríið fyri ikki at gera køkuna, og at tað var skeivt av honum at taka undir við dóminum. Peter Tatchell sigur soleiðis: “Eg ynski veruliga at verja tey samkyndu, men eg ynski eisini at verja samvitsku-, talu- og trúarfrælsið.”

Víðari sigur Peter Tatchell, at “fyrispurningurin um køkuna ikki varð noktaður, av tí at Gareth Lee var samkyndur. Trupulleikin var boðskapurin, sum Gareth Lee ynskti sær á køkuna. Tað er onki prógv fyri, at hansara kynsliga sannføring var nakar trupulleiki.” Hóast hetta segði dómarin, at um ein noktar at skriva ein boðskap, ið er til frama fyri samkynt hjúnaband, á eina køku, so diskriminerar ein óbeinleiðis kynsliga sannføring.

Fyrispurningurin um køkuna varð ikki noktaður, av tí at Gareth Lee var samkyndur. Trupulleikin var boðskapurin, sum hann ynskti sær á køkuna. Tað er onki prógv fyri, at hansara kynsliga sannføring var nakar trupulleiki.

Men Peter Tatchell vísir á, at antidiskrimatiónslógirnar í Norðurírlandi ongantíð høvdu til endamáls at tvinga fólk at virka fyri politiskum hugsanum, sum tey ikki tóku undir við. Men dómarin staðfesti, at tænastuveitarar skulu veita einahvørja tænastu, ið hevur ein “lógligan” boðskap. Tatchell sigur síðani:

“Hetta reisir fleiri spurningar: skulu muslimskir prentarar tvingast til at prenta tekningar av Muhammed? Ella skulu jødiskir prentarar prenta ein boðskap, ið avnoktar Holocaust? Ella skulu samkyndir bakarar tvingast til at gera køkur, sum hava homofobiskan boðskap? Um dómurin móti Ashers sleppur at standa, kundi tað t.d. givið víðgongdum kreftum á høgravonginum møguleika at kravt, at bakarí og aðrir tænastuveitarar skuldu veitt tænastur, ið stuðlaðu herferðini ímóti innflytarum og muslimum. Ein slíkur dómur ger tað ómøguligt hjá fyritøkum at nokta at pynta køkur ella prenta uppsløg, ið hava ein trongskygdan boðskap.”

Skulu muslimskir prentarar tvingast til at prenta tekningar av Muhammed? Ella skulu jødiskir prentarar prenta ein boðskap, ið avnoktar Holocaust? Ella skulu samkyndir bakarar tvingast til at gera køkur, sum hava homofobiskan boðskap?

At enda skrivar Peter Tatchell, at “í mínum eygum skerjir ein frælsið, um ein krevur, at fyritøkur skulu stuðla hugsanum, sum stríða ímóti samvitskuni hjá teimum, ið skulu veita tænastuna. Tað skal vera ólógligt at diskriminera menniskju, men ikki hugsanir.”

Hetta er í tráð við tað, sum Daniel McArthur hevur hildið fast við alla tíðina. Hann sigur, at málið als ikki hevur nakað við kynsligu sannføringina hjá kundanum at gera, men at trupulleikin er boðskapurin, sum er í stríð við átrúnaðarligu sannføringina hjá bakaranum. Áður hevur Ashers fingið aðrar bíleggingar, sum tey eisini hava víst frá sær. Tá hevur trupulleikin verið illavorðin málburður ella nakni – men tá blivu tey kortini ikki stevnd.[2]

Ikki óvæntað eru tað onnur enn Peter Tatchell, sum taka frástøðu frá úrskurðinum hjá dómstólinum. Bæði í Norðurírlandi og øllum Bretlandi stuðla mong McArthur-familjuni. Síðsta ár vísti ein meiningakanning, at 65% av bretum halda hetta sakarmálið vera ov nógv av tí góða.[3] Ein meiningakanning í Norðurírlandi vísti, at 71% ikki tóku undir við sakarmálinum. Í somu kanning hildu 90%, at lógir um javnrættindi ikki skulu nýtast til at tvinga fólk at siga nakað, sum tey eru ímóti.[4]

Ein skerjir frælsið, um ein krevur, at fyritøkur skulu stuðla hugsanum, sum stríða ímóti samvitskuni hjá teimum, ið skulu veita tænastuna. Tað skal vera ólógligt at diskriminera menniskju, men ikki hugsanir.

Málið um Ashers Baking Company er eitt týðiligt dømi um tann ruðuleika, sum ofta stingur seg upp í kjalarvørrinum á hesum LGBT-ráki. Um hjúnabandslógin verður broytt ella ein antidiskriminatiónslóg verður samtykt (sum í Norðurírlandi), er talan jú um skerjingar av so grundleggjandi borgararættindum sum samvitsku- og talifrælsinum. Hetta hendir í okkara grannalondum. Summir borgarar fáa avmarkað frælsi, tá aðrir fáa størri frælsi. At siga, at “ongin fer illa, av at annar fer væl”, er tí beinleiðis villleiðandi. Og tá lógaruppskotið um at broyta hjúnabandslógina, ið er lagt fyri Løgtingið, sigur, at ein slík broyting ikki fær nakrar neiligar avleiðingar sosialt, er tað ein beinleiðis háðan móti øllum teimum, sum eru komin í stórar trupulleikar av júst hesi broyting í okkara grannalondum. Í uppskotinum verður onki sagt um, hvussu hetta fer at ávirka t.d. borgarstjórar, skúlaundirvísing, lærarar, næmingar, foreldur at næmingum, møgulig ættleiðingarforeldur, hølisútleigarar, bakarar, myndafólk, barnarættindi, tey ymisku frælsini o.s.fr. Listin er langur – og uttan svar.

Tað er neyðugt at steðga á og hugsa seg væl um, tí hetta lógaruppskot er als ikki nakar einfaldur avgreiðsluspurningur, hóast forsprákarar vilja vera við tað. Tvørturímóti. At so er, prógvar framhaldið í omanfyrinevnda sakarmáli. Hjúnini McArthur kærdu dómin, og málið skuldi aftur fyri rættin 3. februar í ár. Men í síðstu løtu bað norðurírski ríkisákærin um, at málið bleiv útsett orsakað av, at tað bæði var fløkt og týdningarmikið. Hjúnini McArthur mugu nú bíða inntil 9. mai, áðrenn rætturin fer at viðgera málið av nýggjum.[5]

 

[1] Tað mesta av hesi grein byggir á eitt lesarabræv hjá Peter Tatchell, ið kann finnast her: http://www.theguardian.com/commentisfree/2016/feb/01/gay-cake-row-i-changed-my-mind-ashers-bakery-freedom-of-conscience-religion.

[2] http://www.newsletter.co.uk/news/northern-ireland-news/poll-shows-overwhelming-support-for-gay-cake-row-bakery-1-6648303.

[3] http://www.newsletter.co.uk/news/northern-ireland-news/poll-shows-overwhelming-support-for-gay-cake-row-bakery-1-6648303.

[4] http://www.newsletter.co.uk/news/northern-ireland-news/poll-shows-overwhelming-support-for-gay-cake-row-bakery-1-6648303.

[5] http://www.christian.org.uk/news/dramatic-ashers-adjournment-confirms-importance-of-case/.

Revsað fyri sína áskoðan á hjúnabandið

Published on by Admin

Tey, sum virka fyri at broyta hjúnabandslógina, tosa um manglandi javnrættindi í samfelagnum. Boðskapurin er, at núverandi hjúnabandslóg er órættvís, og at ein broyting fer at gera Føroyar til eitt rúmligari, frælsari og rættvísari samfelag. Tað ljóðar so gott og hugaligt. Men tíverri er tað ikki hetta, sum vit frætta úr øðrum londum, har hjúnabandið er vorðið kynsneutralt. Í hesum londum uppliva borgarar, sum hava eina øðrvísi áskoðan á hjúnabandið, tað beint øvugta.

Dømini eru mong:

  • David Burrows, Ongland: limurin í bretska parlamentinum fekk deyðshóttanir, eftir at hann hevði sagt, at tað var óneyðugt at broyta hjúnabandslógina. Skrásett parløg góvu jú longu samkyndum pørum javnrættindi.[1]
  • Equality and Human Rights Commission, Ongland: sambært eini frágreiðing hjá English Equality and Human Rights Commission kom eitt barn grátandi til hús, tí tað hevði fingið skeld frá læraranum fyri at hava sagt, at hjúnabandið var millum ein mann og eina kvinnu.[2]
  • Sarah Mbuyi, Ongland: hon arbeiddi á einum barnagarði í London. Ein starvsfelagi spurdi, um hon tók undir við samkyndum hjúnabandi. Eftir at hava svarað, varð hon søgd úr starvi.[3]
  • Rómverskt-katólskir ættleiðingarfelagsskapir, Ongland: allir hesir felagsskapir eru vorðnir tvingaðir til at lata aftur ella at víkja frá sínum trúargrundarlagi orsakað av, at felagsskapirnir einans vilja lata hinskynd hjún ættleiða.[4]
  • Dr. John Sentamu, Ongland: erkabiskupurin í York fekk hatursteldupostar – eisini rasistiskar – eftir at hann talaði ímóti ætlanini hjá bretsku stjórnini um at broyta hjúnabandslógina. North Yorkshire Police kannaði málið sum hatursbrotsverk.[5]
  • Mario Conti, Skotland: Patrick Harvie – limur fyri Green Party í skotska tinginum – meldaði erkabiskupin í Glasgow til løgregluna, eftir at hann hevði talað fyri siðbundna hjúnabandinum í eini prædiku.[6]
  • Daintree Paper, Írland: eigarin av hesum lítla handli í Dublin mátti snara lykilin um, eftir at LGBT-aktivistar høvdu ført eina herferð ímóti honum. Orsøkin var, at hann ikki vildi sýna køkupynt (tveir brúðgómar) fram í handlinum.[7]
  • Ashers Baking Company, Norðurírland: McArthur familjan, sum eigur fyritøkuna, endaði í rættinum í Norðurírlandi, tí at tey ikki vildu gera eina køku við tekstinum “Support Gay Marriage”.[8]
  • Jean-Michel Colo, Frakland: hesin borgarstjórin, sum hevði verið í almennum starvi í meira enn 30 ár, varð saksøktur av tveimum monnum, eftir at hann noktaði at gifta teir.[9]
  • Elaine Huguenin, New Mexico, USA: henda kvinna varð noydd at rinda næstan 7.000 dollarar, eftir at hon ikki vildi filma hátíðarløtuna, tá tvey samkynd søgdu ja til hvønn annan. Dómstólurin segði, at prísurin fyri at vera samfelagsborgari var, at Elaine mátti síggja burtur frá síni hjúnabandsáskoðan.[10]

Keldan til hesi dømi er ein faldari, sum Coalition for Marriage hevur gjørt. Les tey írestandi 20 dømini í faldaranum her.

Møguliga blíva føroyingar kløkkir av at lesa um hetta og hava ilt við at trúgva, at slíkt kann henda í kjalarvørrinum á eini broyting av hjúnabandslógini. Men soleiðis er gongdin í teimum londum, sum vit samanbera okkum við. Munnu hesi viðurskifti ikki eisini blíva ein natúrlig fylgja av eini broyttari hjúnabandslóg í Føroyum? Er hetta tað rúmliga, frælsa og rættvísa samfelagið, sum forsprákarar fyri eini broyttari hjúnabandslóg síggja fyri sær?
[1] http://www.telegraph.co.uk/comment/letters/9748521/The-Government-has-no-mandate-to-redefine-the-meaning-of-marriage.html og http://www.telegraph.co.uk/news/religion/9845185/Tory-MP-gets-death-threats-over-gay-marriage-opposition.html.

[2] http://www.equalityhumanrights.com/sites/default/files/publication_pdf/RoB%20Call%20for%20Evidence%20Report.pdf , síða 81.

[3] http://www.theguardian.com/law/2015/jun/07/christian-nursery-worker-sacked-over-anti-gay-views-wins-tribunal-case.

[4] http://www.telegraph.co.uk/news/religion/7952526/Last-Catholic-adoption-agency-faces-closure-after-Charity-Commission-ruling.html.

[5] http://www.dailymail.co.uk/news/article-2097305/Archbishop-John-Sentamu-receives-racist-emails-saying-ministers-allow-sex-marriage.html.

[6] http://www.heraldscotland.com/news/12442280.Call_to_probe_archbishop_apos_s_views_on_gays_MSP__COMPLAINT/. 

[7] http://www.thejournal.ie/daintree-same-sex-1107532-Sep2013/.

[8] http://www.belfasttelegraph.co.uk/news/northern-ireland/ashers-bakery-lose-gay-cake-case-we-will-not-be-closing-down-we-have-not-done-anything-wrong-says-boss-31233797.html.

[9] http://www.bbc.com/news/world-europe-23063248.

[10] http://www.adfmedia.org/News/PRDetail/5537.

Ávaring úr Kanada: samkynt hjúnaband skerjir talu- og samvitskufrælsið

Published on by Admin

Í kjakinum um hjúnabandslógina hevur verið tosað nógv um, hvat ein ávísur samfelagsbólkur fer at fáa, um hjúnabandslógin verður broytt. Aktivistar, miðlar, politikkarar og onnur hava syrgt fyri, at hvørt mansbarn í Føroyum hevur fingið hetta við. Men lítið og onki hevur verið at hoyrt um, hvørjar avleiðingar ein broytt hjúnabandslóg fær fyri aðrar samfelagsbólkar.

[Tað] hevur verið tosað nógv um, hvat ein ávísur samfelagsbólkur fer at fáa, um hjúnabandslógin verður broytt… Men lítið og onki hevur verið at hoyrt um, hvørjar avleiðingar ein broytt hjúnabandslóg fær fyri aðrar samfelagsbólkar.

Og tó. Seinastu mánaðirnar hava einstakir politikkarar dittað sær at sett kritiskar spurningar, eftir at teir hava hugt út um landoddarnar fyri at vita, hvat hendir í teimum londum, sum hava broytt hjúnabandslógina. Kritisku spurningarnir hava kortini ikki fingið nakra jaliga móttøku. Ógrundaður ótti, siga summi. Onnur hava hug at flenna eftir hesum politikkarum, sum veruliga halda, at um samkynd sleppa at giftast, fær tað álvarsligar avleiðingar fyri okkara samfelag. Uppaftur onnur fara so langt sum at siga, at tað er tann beri óndskapur at seta slíkar kritiskar spurningar.

Tey “óttaleysu” áttu tó møguliga at verið eitt sindur meiri varin við sínum avgjørdu viðmerkingum og niðurstøðum. Fyri tað fyrsta hava Føroyar sum samfelag ongar royndir við samkyndum parløgum, ið eru skipað við lóg. Og fyri tað næsta sær tað ikki út til, at allir borgarar í teimum londum, sum vit samanbera okkum við (ein orðing, ið vit javnan hoyra í hesum døgum), sleppa so snikkaleysir, tá hjúnabandslógin er vorðin broytt. Eitt týðiligt dømi um hetta er Kanada.

Í 2005 gjørdist Kanada fjórða landið í heiminum, sum broytti hjúnabandslógina. At síggja til var einasta broytingin, at samkynd parløg vórðu viðurkend sum hjún. Men tað skuldi vísa seg, at broytingin fór at fáa umfatandi ávirkan á bæði lógir og mentan, tí ein nýggj fatan gjørdist galdandi í samfelagnum: samkynd parløg samsvara fult og heilt við siðbundna hjúnabandið, og tí má samkynt hjúnaband metast javnt við siðbundna hjúnabandið bæði í lóg og samfelagi annars. Hetta skuldi verið sjálvsagt.

At síggja til var einasta broytingin, at samkynd parløg vórðu viðurkend sum hjún. Men tað skuldi vísa seg, at broytingin fór at fáa umfatandi ávirkan á bæði lógir og mentan…

Ein natúrlig fylgja av hesum er at halda, at tey, sum ikki taka undir við nýggju fatanini, bert grunda sína áskoðan á trongskygni og illvild móti samkyndum. Tað er ongin annar møguleiki. Tí verða allar útsagnir, sum eru í stríð við samkynt hjúnaband, bólkaðar sum hatur móti einum minnilutabólki. Og einhvør skynsom frágreiðing – t.d. at man metir siðbundna hjúnabandið vera best fyri børnini, tí at hesin stovnur varðveitir teirra biologiska samband við mammu, pápa, systkin, ommur og abbar – verður víst aftur sum óerlig og villleiðandi undanførsla.[1]

Tá ein er sannførdur um, at mótstøða mótvegis samkyndum hjúnabandi ikki er annað enn trongskygni og hatur, gerst tað trupult at góðtaka, at henda mótstøða ikki verður køvd. Í Kanada endaði tað tí við, at treytirnar fyri at taka lut í samfelagnum broyttust skjótt.

Tey fyrstu at kenna sviðan av nýggju lógunum vóru tey, sum skuldu taka sær av borgarligum vígslum. Fleiri kanadiskir landspartar noktaðu at geva embætisfólkum samvitskufrælsi, soleiðis at tey kundu sleppa undan at gifta samkynd. Í staðin varð sett sum krav, at hesi, sum ikki kundu taka undir við nýggju fatanini, søgdu seg úr starvi.[2] Samstundis fingu trúarfelagsskapir, t.d. Knights of Columbus, bót fyri at nokta at leiga høli út til veitslu í sambandi við giftarmál.[3]

Hetta vóru bert fá dømi (fleiri eru ávegis í komandi greinum). Kortini siga tey meira um møguligar sosialar avleiðingar, enn uppskotið, sum okkara politikkarar viðgera í løtuni, sigur okkum. Í uppskotinum verður bert ein sosial avleiðing nevnd, og hon er sjálvandi jalig. At uppskotið ikki nevnir fleiri avleiðingar má vera grundað á antin (1) manglandi vitan, (2) manglandi virðing fyri teimum, sum fáa trupulleikar av broytingini, (3) manglandi ærligheit ella (4) eina blanding av øllum trimum.

Allir hesir møguleikar eru ein hóttan ímóti okkara fólkaræði og bróta niður okkara álit á politisku skipanina. Men serliga eru 2-4 vandamiklir, tí teir eru tilvitaðir. Vónandi er tað tí manglandi vitan, sum er orsøkin til, at uppskotið ikki inniheldur nakra lýsing av øllum teimum sosialu trupulleikunum, sum ein broytt hjúnabandslóg kann føra við sær. Manglandi vitan er jú ein ærlig søk, og tá nýggj vitan kemur fram, má málið viðgerast samsvarandi.

Óteljandi dømi eru um sosialar avleiðingar. Vit skulu bert eygleiða, hvat er hent í teimum londum, sum hava gjørt kyn óviðkomandi fyri hjúnabandið.

Óteljandi dømi eru um sosialar avleiðingar. Vit skulu bert eygleiða, hvat er hent í teimum londum, sum hava gjørt kyn óviðkomandi fyri hjúnabandið. Tá kunnu vit gera eina rímiliga grundaða forsøgn um, hvørjar avleiðingar fara at merkja føroyska samfelagið, um Løgtingið atkvøður fyri at broyta ta grundleggjandi institutiónina, sum hjúnabandið er. Skerjing av talu- og samvitskufrælsinum er ein sannlík framtíðarstøða. Tá er lítið vunnið, og grundleggjandi partar av fólkaræðinum eru ofraðir. Spyr bara kanadiskar borgarar, sum ikki taka undir við samkyndum hjúnabandi.

 

[1] Sí t.d. viðmerkingarnar hjá LaForme, dómara, í Halpern v. Canada (AG), 2002 CanLII 49633 (On SC), paras. 242-43.

[2] Sí t.d. Saskatchewan: Marriage Commissioners Appointed Under the Marriage Act (Re), 2011 SKCA 3.

[3] Smith and Chymyshyn v. Knights of Columbus and others, 2005 BCHRT 544.

“Tú ert homofob!” – ein ólogisk og skeiv ákæra

Published on by Admin2 viðmerkingar

Hjúnabandslógin hevur verið eitt serliga heitt evni í Føroyum í seinastuni. Í kjakinum hava forsprákarar fyri broyting javnan nýtt orðið “homofobar” um tey, sum hava siđbundnu áskođanina á hjúnabandið. Hetta hava vit sæð á Facebook, á ymiskum heimasíðum og enntá í bæði útvarps- og sjónvarpssendingum hjá KVF. Tað tykist vera heilt í lagi at tosa soleiðis um onnur. Men hvat er hetta fyri retorikkur, sum so týðiliga vísir manglandi virðing fyri øðrvísi meiningum?

Dr. Gary Colwell, ið er professari emeritus í heimspeki á universiteti í Kanada, skrivaði fyri nøkrum árum síðani eina kritiska grein í Journal of Applied Philosophy við heitinum Turning the Tables with “Homophobia”. Colwell hevði hugt eftir akademiskum greinum, ið snúðu seg um homofobi, men ongastaðni var nøkur greið lýsing av, hvat homofobi var fyri nakað. Og heldur ikki var nøkur grundgeving fyri, hví øll tey, sum ikki tóku undir við samkyndari lívsførslu, ikki kundu vera annað enn homofobar.

Hesin framferðarháttur er ein retoriskur taktikkur, sum hevur megnað at forðað etiska kjakinum um samkynda lívsførslu.

Hesin framferðarháttur er ein retoriskur taktikkur, sum hevur megnað at forðað etiska kjakinum um samkynda lívsførslu. Ógvusliga ákæran, “Tú ert homofob!”, hevur skelkað so mong menniskju – eisini heimspekingar – at sjálvt undirvísarar á universitetum skelva við tankan um at vera stemplaðir sum homofobar. Úrslitið er, at onki veruligt orðaskifti hevur verið um samkynda lívsførslu og rættindi. Í universitetsheiminum er tað vorðið tagt burtur. Alt bendir á, at hetta sera týdningarmikla og ógvuliga umstrídda evnið verður avgjørt við skemdarorðum og trýsti, av bæði kensluligum og sosialum slag – og ikki við sakligum og nøktandi orðaskifti. Og tað er álvarsamt – ikki minst í einum fólkaræði.

Colwell vísir á, at ákæran, “øll, sum ikki taka undir við samkyndari lívsførslu, eru homofobar”, er bæði ólogisk og skeiv. Grundgevingin fyri ákæruni er soleiðis uppbygd:

        1. Allur kritikkur mótvegis samkyndari lívsførslu er homofobiskur.

        2. At vera homofobiskur er sjúkligt.

        3. Øll tey, sum kritisera samkynda lívsførslu, eru sjúklig, ella

        3.1 Tað, sum kritikkararnir eru, er sjúkligt, ella

        3.2 Tað, sum kritikkararnir líða undir (eini fobi), er sjúkligt.

Henda grundgeving hevur góðan bygnað, men spurningurin er, um hon logiskt hongur saman. Er fyrsta fortreytin sonn? Um vit skulu kunna meta um tað, so mugu vit vita, hvat “homofobi” er fyri nakað. Fyri tað fyrsta eru fólk, sum líða undir eini fobi, sjúkliga upptikin av henni. Fyri tað næsta ger ein fobi fólk so óttafull, at tey nærum gerast lamin og ikki megna at reagera á skilagóðan hátt. Í grundini bera fobisk fólk ótta fyri nøkrum, sum tey í veruleikanum ikki eiga at bera ótta fyri.

Hóast veruligir homofobar uttan iva finnast, so skuldi tað longu verið greitt, at fyrsta fortreyt er ósonn. Hetta líkist meiri eini ákæru, sum flest fólk áttu at hildið verið tápuliga. At tey ikki gera tað, er ein greið áminning um, hvussu sterka ávirkan hetta nógv misnýtta orðið hevur á fólk.

Ákæran byggir í grundini á tríggjar villur, ið hava verið nýttar sum verjumekanismur við góðum úrslitum.

Ákæran byggir í grundini á tríggjar villur, ið hava verið nýttar sum verjumekanismur við góðum úrslitum. Fyrsta villan er tað, sum Colwell nevnir “Turning the Tables”. Hetta er ein undanførsluteknikkur. Tá onkur t.d. finnist at samkyndari lívsførslu, verður kritikkurin ikki svaraður. Í staðin verður lopið á kritikkaran við ákæruni, “Tú ert homofob!” Við hesum retoriska snildi roynir tann, sum verjir samkynda lívsførslu, at flyta fokus frá lívsførsluni, sum verður kritiserað, og yvir á tann, sum kritiserar. Farið verður eftir manninum, ikki bóltinum. Og við at kalla kritikkaran “homofob” verður roynt at vísa øðrum, hvussu langt úti hann er, av tí at hann hugsar soleiðis um samkynda lívsførslu. Við hesum teknikki gera aktivistar tað ógjørligt at kritisera samkynda lívsførslu, tí allir kritikkarar verða stemplaðir sum sjúkligir – og teir mugu enntá fáa hjálp til at hugsa rætt um hesi viðurskifti.

Við hesum teknikki gera aktivistar tað ógjørligt at kritisera samkynda lívsførslu, tí allir kritikkarar verða stemplaðir sum sjúkligir.

Næsta villan snýr seg um ullintu nýtsluna av orðinum“homofobi”, tí orðið verður nýtt við einum alt ov breiðum týdningi. Tað rúmar jú ikki bert sálarliga fyribrigdinum, fobi, sum tað verður lýst omanfyri. Orðið verður eisini nýtt um vanligt varsemi og enntá allar hugsanir, sum fólk kunnu hava mótvegis samkyndari lívsførslu. Tað, sum annars hevði fingið loyvið til at staðið sum væl grundaður kritikkur, verður fangað í nótini hjá hesi elastisku fatan av homofobi. Henda fatan vil haraftrat vera við, at alt, sum hon fangar, hevur sín uppruna í sjúkliga sinninum hjá kritikkaranum.

Undir øllum hesum liggur tann triðja villan, sum er at taka svarið sum givið, áðrenn kritikkurin kemur. Forsprákarar fyri samkyndari lívsførslu tykjast vera so sannførdir, at teir “vita” frammanundan, at allur kritikkur er skeivur uttan undantak. Kritikkurin má tí hava sín uppruna í skeiva hugsanarháttinum ella sjúkliga sinninum hjá kritikkaranum. Og av tí at man “veit”, at rótin til trupulleikan er at finna í sinnisstøðuni hjá kritikkaranum, so velur man at leypa á hana við at kalla kritikkaran “homofob”. Við hesi “vitan” kunnu øll øðrvísi sjónarmið tí fangast av hesi víðkaðu fatan av “homofobi” og tveitast aftur eftir kritikkaranum við eini kenslu av rættvísari vreiði. Kritiskur hugsanarháttur verður sostatt harðliga steðgaður, áðrenn hann megnar at koma í gongd.

Spurningur má setast við, um føroysku forsprákararnir nýta retorikkin tilvitað, ella um teir ókritiskt hava tikið hann til sín.

Av tí at hetta neiliga fyribrigdið er komið úr útlondum, má spurningur setast við, um føroysku forsprákararnir nýta retorikkin tilvitað, ella um teir ókritiskt hava tikið hann til sín. Vónandi eru føroyingar tó samdir um, at í kjakinum um hjúnabandslógina komandi tíðina mugu forsprákarar fyri broyting gevast við at nýta henda ólogiska og skeiva retorikk. Ein øðrvísi meining er jú als ikki tað sama sum homofobi. Og í einum fólkaræði, har talu- og skrivifrælsi er eitt av grundvirðunum, má tað vera loyvt at hava kritiskar spurningar um eitthvørt. Bert við kritiskari viðgerð fáa vit haldgóðar loysnir – ikki minst viðvíkjandi hjúnabandslógini. Tí eitt er vist: hjúnabandslógin er ikki nakað einfalt mál, hóast forsprákarar royna at siga okkum tað.

Talufrælsi – eisini tá vit tosa um hjúnabandslógina

Published on by Admin

“Ein og hvør hevur rætt til talufrælsi.” (Evropeiski mannarættindasáttmálin, § 10)

Mikumorgunin 7. januar 2015 stendur uttan iva eftir í minninum hjá flestu føroyingum. Henda morgun varð redaktiónin hjá franska satirublaðnum, Charlie Hebdo, fyri yvirgangsálopi. 12 fólk doyðu, og fleiri onnur vórðu særd. Al-Qaeda átók sær ábyrgdina av yvirgangsálopinum. Orsøkin til álopið var at finna í islamkritiska hugburðinum hjá satirublaðnum, sum nøkur ár frammanundan endurprentaði víðagitnu tekningarnar av Muhammed profeti, umframt at blaðið regluliga gav út sínar egnu tekningar av honum.

Næstu dagarnar vóru miðlarnir á tremur við tíðindum úr Fraklandi. Milliónir av fólkum – teirra millum føroyingar – tóku slagorðið Je suis Charlie (“Eg eri Charlie”) til sín, og harvið vístu tey virðing fyri og samkenslu við teimum, ið lótu lív fyri talufrælsið.

Heima í Føroyum ávirkaði sorgarleikurin nógv. KVF gjørdi nógv burturúr við bæði at senda eitt tíðindafólk til París og at gera eykasendingar um evnið. Í Degi & Viku segði ein nevndarlimur í Føroysk Miðlafólk, at “Myndugleikarnir mugu geva talu- og skrivifrælsinum so góðar umstøður, sum til ber. Verja og hjúkla um tað so væl, sum til ber. Og allastaðni royna ikki at avmarka tað,” tí, sum hann segði, “Hetta er eitt virði í okkara fólkaræði.”

Tey, sum eru ímóti at broyta hjúnabandslógina, verða ofta skýrd trongskygd, homofobisk og mannahatsk.

Hóast føroysku miðlarnir og mong onnur leggja so stóran dent á talu- og skrivifrælsið, so kann ein kortini seta spurnartekin við, um føroyingar í veruleikanum eru fyri talu- og skrivifrælsi í verki. Hóast støðan í Føroyum sjálvandi er nógv øðrvísi enn tað, sum hendi í París, so tykist tó mangan, at fólk ikki rúma meiningum hjá øðrum, og serliga tá ið trupul og kensluborin evni verða tikin fram. Besta dømið man vera, tá ið prátið fellur á okkurt, sum hevur við samkynd at gera og í hesum døgum serliga spurningin um at broyta hjúnabandslógina.

Inntil miðskeiðis í 90’unum vóru føroyingar mest sum samdir um, at sjálvandi skuldu samkynd ikki hava møguleika at giftast ella skrásetast í parlagi. Men í dag, gott 20 ár seinni, kann tað vera so mikið trupult at hava hesa meining, at fá tora at úttala seg alment. Ákoyringarnar frá í øllum førum nøkrum av teimum, sum eru fyri samkyndum lívsstíli, eru jú nógvar og mangan ljótar. Tey, sum eru ímóti at broyta hjúnabandslógina, verða ofta skýrd trongskygd, homofobisk og mannahatsk. Her má tó leggjast aftrat, at nøkur av hesum seinnu eisini kunnu brúka orð og setningar mótvegis samkyndum, sum høvdu verið betri ósøgd.

Hvat er hent? Hvussu ber tað til, at vit í dag á tí einu síðuni – næstan í tráð við tað, sum Voltaire segði: “Eg eri ósamdur við tær, men eg vil doyggja fyri tín rætt at siga tína meining” – leggja ógvuliga stóran dent á talu- og skrivifrælsið, meðan vit samstundis kalla tey, sum vit eru ósamd við, fyri bæði eitt og annað og harvið í grundini hótta tey til at tiga?

Hvar er talufrælsið í okkara fólkaræði? Hvar er virðingin fyri øðrvísi sjónarmiðum?

Fyri at taka eitt ítøkiligt dømi um støðuna í Føroyum nýtist einum bert at hugsa um alt kjakið og øsingina, sum stóðst av bønartiltakinum á Vaglinum 29. august. Hóast hjúnabandið bert var ein lítil partur av bønarskránni, so var tað hetta, sum festi eld í millum føroyingar. Onkur valdi enntá at gera eina samanbering millum hetta tiltak, sum er ein grundlógartryggjaður rættur, og fríggjadagsbønina hjá prestastýrinum í Iran. Júst hvussu hetta skuldi skiljast, er ikki heilt greitt, men kortini er tað ein snildur máti at fáa fólk at lata vera við at siga sína meining. Tí hvør ynskir at verða samanborin við muslimsku leiðararnar í Iran, sum bæði pína og avrætta tey, sum trúgva nakað annað enn teir?

Her verða vit noydd at spyrja: hvar er talufrælsið í okkara fólkaræði? Hvar er virðingin fyri øðrvísi sjónarmiðum? Hevði tað ikki verið betri, um Føroyar vóru rúmligari? Og at føroyingar, tá ósemja er um okkurt, viðgjørdu øðrvísi sjónarmið við virðing heldur enn við at niðurgera og køva tey? Og munnu vit øll ikki av hjarta vilja Føroyum tað besta, hóast vit eru ósamd um nøkur týðandi og kensluborin mál?

Svarið er nokk jú. Latið okkum tí geva talufrælsinum sítt rætta pláss í okkara samfelagskjaki, eisini tá vit tosa um hjúnabandslógina.